Page 119 - dcp3

108
งานช่างแกะสลักผักผลไม้
เรียบเรี ยงโดย บุญชัย ทองเจริญบัวงาม และสิทธิชัย สมานชาติ
งานช่างแกะสลักผั กผลไม้ เป็นงานช่างที่มีรูปแบบเฉพาะของคนไทย ซึ่งหาชาติอื่นใดมาเสมอเหมือน งานช่าง
แขนงนี้มีประวัติ สืบเนื่องมาตั้งแต่ ครั้งพบหลักฐานการประดิษฐ์กระทงลอยของนางนพมาศหรือท้าวศรีจุฬาลั กษณ์ที่
ค้นคิดการประดิษฐ์กระทงลอยเป็ นรูปดอกโกมุท ประดิษฐ์ด้ วยกลีบดอกไม้นานาพั นธุ์ มี การแกะสลักเครื่องสดตกแต่ง
เป็นรูปมยุ ระกำ�ลังจิกกิ นเกสรดอกโกมุท ถื อเป็นหลักฐานในตำ�นานในครั้งนั้นว่ามีการคิดประดิษฐ์งานแกะสลั กผัก
ผลไม้ต่างๆ ประกอบงานเครื่องสด สืบทอดกันมาตามยุ คตามสมัยตั้ งแต่สมัยอยุ ธยาเรื่อยลงมาถึงสมั ยรัตนโกสินทร์
ดังจะพบในการแกะสลักผักผลไม้ในสำ�รับอาหารไทยคาวหวาน ตลอดจนการแกะผักผลไม้ประดับพระจิตกาธานในงาน
พระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ และพระศพในการออกพระเมรุ และแพร่ขยายไปสู่ชาวบ้านในชุมชนคุ้มวัดต่างๆ
ในการประดับประดาเชิงตะกอนที่ใช้ เผาศพทั่วไป
งานช่างแขนงนี้จะต้องอาศั ยนายช่างผู้ที่ชำ�นาญการและมีความเชี่ยวชาญในด้านทักษะฝีมืออั นเป็นเลิศตลอด
จนกรรมวิธีต่างๆ เช่น การปอก การแกะ การแซะ และการคว้ าน จะต้องมี ความชำ�นาญเป็นพิเศษซึ่งจะต้องทำ�งาน
แข่งขันกับเวลา เนื่องจากวั สดุที่ใช้ล้วนแล้วแต่เป็นสิ่งที่ได้จากธรรมชาติทั้งสิ้น ดังนั้ น เพื่อที่จะให้ของสดเหล่ านี้ดูสดใส
อยู่เสมอ ไม่เหี่ยวเฉาง่ายจึงจำ �เป็นต้องใช้ผู้คนที่มี ความชำ�นาญมาก ใช้ระยะเวลาในการทำ�งานให้เร็วที่สุดผนวกกับกำ�ลัง
ฝีมือที่ต้ องใช้มากในการใช้งานนั้นๆ ตัวอย่างดังจะปรากฏให้เห็ น เช่น การแกะสลั กผักผลไม้ประดับสำ�รั บอาหารไทย
การปอกริ้วมะปราง การคว้านเม็ดผลไม้ต่างๆ และการแกะสลักผักผลไม้ประดับพระจิตกาธาน (เชิงตะกอน) ในงาน
พระราชพิธี ถวายพระเพลิงพระบรมศพ และพระศพในราชสำ�นัก และในรูปแบบการตกแต่งกองฟอนเชิงตะกอนเผา
ศพแบบดั้งเดิมของชาวบ้านภาคกลางทั่วไป
งานช่างแกะสลักผั กผลไม้ สามารถจำ�แนกออกเป็น ๒ กลุ่ม ตามลักษณะการใช้งาน คือ
๑. การแกะสลักผั กผลไม้สำ�หรับประดับสำ�รับอาหารคาวหวาน
ส่วนใหญ่จะเป็นการแกะสลักผักผลไม้เลียนแบบธรรมชาติ เช่น ดอกไม้ ใบไม้ ตลอดจนรูปสัตว์ต่างๆ งาน
ช่างแขนงนี้แสดงถึงความละเอี ยดละไมในการเตรียมอาหารของคนไทย บ่งบอกถึงเอกลักษณ์ไทยอย่างแท้จริงนายช่าง
จะต้องเป็นผู้มีทักษะความชำ�นาญในการประดิษฐ์ทั้งกรรมวิธี ต่างๆ เช่น การปอก การแกะ การแซะ และการคว้าน
อีกทั้งต้องปฏิบัติงานสร้างสรรค์ผลงานให้งดงามวิจิตรภายในระยะเวลาอันสั้นและรวดเร็ว เพื่อจะได้ไม่ทำ�ให้คุ ณค่า
รสชาติของผักและผลไม้นั้นเสียไป
๒. การแกะสลักผั กผลไม้ประดับพระจิตกาธาน (เชิงตะกอน)
การแกะสลักผักผลไม้ เครื่องสดประกอบพระจิตกาธานในงานพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระเพลิงพระบรมศพ
และพระศพฯ ในพระราชพิธี ออกพระเมรุท้องสนามหลวงถือเป็ นงานช่างที่สำ �คัญ ซึ่งในปัจจุบันหานายช่ างผู้ชำ�นาญ
การในด้านงานช่างฝีมือที่จะสืบทอดต่อเหลือน้อยลงอย่างน่ าใจหาย เพราะความเปลี่ยนแปลงของระยะเวลาที่ทิ้งช่วง