Page 118 - dcp3

107
โคมล้านนา
เรียบเรี ยงโดย เบญจพล สิทธิประณีต
โคมล้านนามีประวั ติ ความเป็ นมาจากหลั กฐานภาพโคมบนผืนผ้ าพระบฏ ตั้ งแต่สมัยพระเจ้ าติโลกราช
จากนครเชียงใหม่ ๕๐๐ ปี มาแล้ว กรมศิลปากรพบผ้าพระบฏที่วัดดอกเงิน จ.เชียงใหม่ เมื่ อปี พ.ศ.๒๕๐๑ ประมาณอายุ
เก่าเกิ นกว่า ๕๐๐ ปี จึงถือว่าเป็ นงานช่างฝีมือดั้งเดิ มของไทย จากหลักฐานอันยาวนานซึ่งมี รูปแบบที่เป็นเอกลั กษณ์
เฉพาะของตนเอง โดยเป็นโคมโครงไม่ไผ่หัก ที่ต้องใช้ ไม้ไผ่ปล้องยาวที่ขึ้นเฉพาะในภาคเหนือหรือในแผ่นดินล้านนา
เท่านั้น หุ้มด้วยกระดาษสาหรือฝ้ายทอมือจากล้านนา ประดับลวดลายตัดฉลุกระดาษด้วยกรรไกร ซึ่งแต่ละลวดลาย
ที่ประดับล้านมีความหมายเป็นมงคล เพื่อเป็ นพุทธบูชา และบูชาบุคคลที่ควรบูชา
โคมล้านนามีหลายแบบ เช่น โคมแขวนใช้จุดเน้นพุทธบูชา หรือประดั บศาสนสถาน โคมลอย จุดแล้วปล่ อยให้
ลอยขึ้นไป การนำ �โคมแต่ละกลุ่ มช่าง แต่ละท้องถิ่นจะต่างกันไปตามความรู้ที่ได้รั บสืบทอดกันมา และมีรูปแบบตาม
ความนิยมของชุมชน การทำ�โคมมีขั้นตอนหลัก ดังนี้ ๑) นำ�ไม้ ไผ่ปล้องยาว (ไม้เฮี๊ย) มาผ่ าเป็นเส้นเล็กๆ ๒) นำ�มา
หักเป็นวง และนำ�มาสอดไขว้กัน ทากาวและผูกด้วยตอกหรือเชือก ๓) ส่วนประกอบของโครงโคมมี ๓ ส่วนคื อ ส่วน
ตัวโคม, ฐานโคม, หู โคม ๔) นำ �ส่วนประกอบทั้ง ๓ ส่วนมาประกอบกัน แล้วนำ �กระดาษสาหรือผ้ามาหุ้ มโครงโคม
๕) นำ�กระดาษตะกั่วมาตัดเป็นเส้นเล็กๆ ยาวๆ ทากาวปิดรอยต่อของผ้าหรือกระดาษ ๖) ตัดลวดลายฉลุกระดาษด้วย
กรรไกร ทากาวติดประดับบนตัวโคม ๗) ผูกเชือกด้านบนนำ�ประทีปหรือเทียนตั้งไว้ด้านใน จุดไฟแขวนบูชา
สภาพปัจจุบัน มีการส่ งเสริมให้มีการถ่ายทอดในหลายหน่วยงาน โดยจัดทำ�เป็นหลักสูตร เช่น โฮงเฮียนสืบสาน
ภูมิปัญญาล้านนา การศึกษานอกโรงเรียน สถาบันพัฒนาฝีมือแรงงาน มหาจุฬาลงการณราชวิทยาลัย โรงเรียนต่างๆ
ในวิชาภู มิปัญญาพื้ นบ้านเป็นต้น นอกจากนี้ ยังมีกลุ่ มผู้สืบทอดที่ยังทำ�กั นอยู่ซึ่งนับว่าเป็ นที่ตั้งของแหล่งผลิ ตใหญ่
คือ หมู่บ้านเมืองสาตร หมู่บ้านสันทรายดอนจั่น ด้านทิศตะวันออกเฉียงใต้ ของเมืองเชียงใหม่ กลุ่มผู้ปฏิบัติได้แก่
พ่อครู สิงห์ แก้ว มโนเพ็ชร แม่ครูบั วไหล คณะปัญญา พ่อครูเสถี ยร ณ.วงศ์ รักษ์ ครูเบญจพล สิ ทธิประณีต
ครูจักรพันธ์ ไชยแปง ครูพลเทพ บุญหมื่น ครูนภดล เมืองมูล ครูอิชย์ แสงคำ� ครูบายศรี แสงคำ� และครูเฉลิมพล อาทิตย์สาม
โคมล้านนา ได้ รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกภูมิ ปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติ ประจำ�ปีพุทธศั กราช ๒๕๕๕