Page 92 - dcp2

81
กันเป็นกลุ่ม และต้องใช้กระสวยหลายอันในการทอ ทำ�ให้ลวดลายคมชัด ผ้าสมพต ของกลุ่มนี้มีวิธี การทอตั้งแต่ ๓ ตะกอ
ขึ้นไป ทำ�ให้ได้ผ้าเนื้อแน่น มีสีด้านหนึ่งทึบกว่าสีอี กด้านหนึ่ง ผ้ าที่ทอด้วยวิธีการมัดหมี่นี้ในอดีตใช้ทอเป็นผ้านุ่งเท่านั้น
๓. ขิด เป็ นภาษาพื้นบ้านอีสาน หมายถึง สะกิดหรือวักซ้ อนขึ้น การทอผ้าขิด จึงหมายถึง กรรมวิธีการทอที่ ผู้ทอ
ใช้ไม้ เรียกว่า “ไม้เก็ บขิด” สะกิดหรื อช้อนเส้ นยืนยกขึ้นเป็นช่วงระยะตามลวดลายตลอดหน้าผ้า แล้วพุ่งกระสวยสอด
เส้นพุ่งพิเศษและเส้นพุ่งเข้าไปตลอดแนว ทำ�ให้เกิดลายนูนบนผืนผ้า ส่วนใหญ่จะเป็นลายซํ้าๆ ตลอดแนวผ้า สีของลวดลาย
จะเป็นสีของด้ายพุ่งพิเศษ ลักษณะของผ้าทอลายขิด จะต้องเป็นลายซํ้าของเส้ นพุ่ง ที่มีสีเดียวกันตลอด อาจเหมือนหรือ
ไม่ เหมือนกันทั้งผืนก็ได้ แต่ต้องมีลายซํ้ าที่มีจุดจบแต่ละช่วงของลายอย่างชัดเจน โดยทั่วไปนิยมทอผ้าขิ ดด้วยฝ้ าย เพื่อใช้
ทำ�หมอน
๔. จก หมายถึง การควัก ขุด คุ้ย การทอผ้าจกจึงเป็นลักษณะของการทอที่ผู้ทอต้ องใช้วิธี ล้วงดึงเส้นด้ายพุ่งพิเศษ
ขึ้นลงเพื่อสร้างลวดลาย จกเป็นเทคนิคการทำ �ลวดลายบนผืนผ้าคล้ายการปักด้ วยวิธี การเพิ่มด้านพุ่งพิเศษเข้าไปเป็นช่วงๆ
ไม่ ติดต่อกั นตลอดหน้ากว้างของผ้า โดยใช้ไม้ขนเม่ น หรือนิ้วมือจกเส้นด้ายหรือเส้นยืนยกขึ้น แล้วสอดใส่ด้ายพิ เศษเข้าไป
เป็นช่วงๆ สลับสีตามต้องการ สามารถออกแบบลวดลายและสีสันของผ้าได้ ซับซ้อนและหลากสีสัน ซึ่งต่างจากผ้าขิดที่ใช้
เส้นพุ่งพิเศษสีเดียวตลอดหน้ากว้างของผืนผ้า การทอผ้าจกนิยมทอเป็นตีนซิ่น เพื่อนำ�ไปประกอบกับตัวซิ่ นจึงมีชื่อเรียกว่ า
“ผ้าซิ่นตีนจก หรื อผ้าเชิงจก” คนโบราณจะทอเพื่อใช้ในงานบุญต่างๆ เช่น ผ้าคลุ มศีรษะนาค ผ้าห่อคัมภี ร์ เป็นต้น
๕. ยก การทอผ้ายก คือ การเพิ่มลวดลายในพื้นผ้าให้มีความพิ เศษขึ้น โดยใช้วิธี เก็บตะกอลอย การยกตะกอเพื่ อ
แยกเส้นด้ ายยืนครั้ งละกี่เส้ นก็ตามแต่ลวดลายที่คิ ด ให้เส้ นด้ายพุ่ งผ่านไปเฉพาะเส้น เมื่อทอพุ่งกระสวยไปมาควบคู่ไป
กับการยกตะกอจะเกิดเป็นลวดลายนูนจากผืนผ้า ถ้าทอยกด้วยไหมจะเรียก ยกไหม ทอยกด้วยเส้นทองเรียก ยกทอง
หากทอยกด้วยเส้นเงินเรียก ยกเงิน
๖. การควบเส้น เป็นการสร้างลวดลายและสีเหลื่อมกันของเส้นใยในผืนผ้า ใช้เส้นไหมสองสีที่มีนํ้าหนักอ่ อนแก่แตก
ต่างกันมาปั่นตีเกลียวรวมเป็นเส้นเดี ยวกัน โดยสีเหลื องจะเป็นสีที่เป็นเอกลักษณ์ในการควบ และนำ�มาใช้เป็นเส้นพุ่งหรือ
เส้ นยืนในการทอ ผ้ าที่ทอจะเป็นผ้าพื้นสีเหลือบ เรี ยกว่า ผ้าหางกระรอก ในภาษาอีสานเรียกว่า ผ้ามับไม
การฟอกไหม การย้อมสีตามธรรมชาติ