Page 91 - dcp2

80
ภูมิปัญญาการฟอกไหม
การฟอกไหม เป็นขั้นตอนการทำ�ความสะอาดเส้นไหมเพื่อละลายปุ่มปมที่เรียกว่า ขี้ไหม ออกจากเส้ นไหมทำ�ให้ได้
เส้นไหมที่เรียบสวยงาม โดยการแช่ในนํ้าด่างขี้เถ้ าที่ได้จากการเผาวัสดุธรรมชาติ เช่น เหง้า ต้นกล้วย ฟางข้าว งวงตาง
ฝักนุ่น ผักขมหนาม เป็ นต้น เป็นเวลา ๑ คืนแล้วนำ�มาต้มประมาณ ๑ ชั่วโมงจนเส้ นไหมเปลี่ยนจากสีเหลืองเป็นสีนวลขาว
แล้วนำ�มาล้างนํ้าเย็นเพื่อทำ�ความสะอาดจนเส้นไหมหมดเมื อกลื่น ตากไว้จนแห้งสนิ ทเพื่อทำ�ให้เส้นไหมย้อมติดสี ได้ดียิ่งขึ้น
ภูมิปัญญาการย้อมสีธรรมชาติ
การย้อมสีเส้นไหม เป็นการใช้สี ที่สกัดได้จากทรัพยากรชี วภาพท้องถิ่น อาทิ แมลง พืช และมี การย้อมซํ้าด้ วย
สารละลายกรด-ด่างธรรมชาติ เช่น นํ้าเกลือ นํ้าคั้ นจากพืชที่มีรสเปรี้ยว ซึ่งช่วยเพิ่มคุณภาพการย้ อม ทำ�ให้ สีเส้นไหม
มีความหลากหลาย ทนแสง ทนการซัก ช่างไหมต้องมีความรู้เรื่องสีว่ า สีตามธรรมชาติเมื่อผสมกันจะเป็ นสีใด เช่น สีเหลือง
ผสมกับสีนํ้าเงินจะกลายเป็นสีเขียว ต้ องวางแผนย้อมสีอ่ อนไปหาสีเข้ม เช่น การย้อมสีแดงอมชมพู ด้วยการใช้ครั่ง และใช้
นํ้าใบเหมียด นํ้ามะขาม นํ้าคั้นจากผลมะเฟืองและสารส้มตำ�ละเอียดเป็นสารช่วยติดสี หรือการย้อมสีเทาอมเขียวด้วยการ
ใช้เปลือกต้นและใบย่านางและใช้นํ้ามะนาวเป็นสารช่วยติดสี เป็นต้น
ภูมิปัญญาการทอ
ภูมิปัญญาการทอผ้ าไหมเป็นภูมิ ปัญญาที่ สืบทอดกันมาเป็ นเวลายาวนาน มีความหลากหลายทั้ งรูปแบบ สีสั น
ลวดลายแตกต่างกันไปตามความเชื่อ ประเพณี วัฒนธรรมในพื้นถิ่นนั้น แต่ ทว่าผ้าที่สร้างลวดลายด้วยการมัดย้อมเส้นไหม
ก่อนนำ�ไปทอเป็นผืน เป็ นวิธีการชั้ นสูงที่ต้องอาศั ยช่างทอที่มี ความชำ�นาญและมีศิ ลปศาสตร์อย่ างสูง วิธีการทอผ้ามีหลาย
วิธีขึ้นอยู่กั บประโยชน์ใช้สอยและคุ ณภาพของเส้นใย ได้แก่
๑. การทอขัด เป็ นวิธีการทอผ้าพื้นฐานของผ้าทุกชนิด คือ มีเส้นพุ่งและเส้นยืนซึ่งอาจเป็นสีเดียวกันหรือต่ างกัน
ผ้าทอลายขัดที่เป็นเอกลั กษณ์ของผ้าต่างๆ เช่น ซิ่นก่าน ซิ่นทิว ซิ่นลายแตงโม ผ้าขาวม้า ผ้าตาสมุก (ผ้าลายเกล็ดเต่า)
ผ้าลายเมล็ดงา เป็นต้น
๒. มัดหมี่ เป็นศิลปะการทอผ้าที่เกิดจากการมัดย้อมเส้นใยก่อนนำ�ไปทอ กลุ่มไทย-ลาวอีสานแต่เดิมใช้การมัดย้ อม
เส้นพุ่งแต่อย่างเดียว และทอด้วยการใช้ตะกอเพียง ๒ ตะกอเท่านั้น ทำ�ให้ผ้าไหมมัดหมี่มีสีเหมือนกัน ทั้งสองด้าน ส่วนผ้าไหม
ของกลุ่มอีสานใต้โดยเฉพาะกลุ่มไทยเขมร มีวิธี การมัดย้อมเส้นพุ่งด้วยวิธีพิ เศษ มีการจัดเตรียมเส้นพุ่งแยกขาดออกจาก
การกรอไหม