Page 105 - dcp2

94
ต้องหมั่นเฝ้าดูแลควายหลังการตอนเป็ นเวลาไม่นานกว่า ๗-๑๕ วันขึ้นไปหรื อจนกว่าจะเห็นว่าแผลหายดีแล้ ว และสังเกต
ว่าควายมีอาการดีขึ้นเป็นปกติแล้ว
การฝึกควายไถนา ภูมิ ปัญญาสำ�คั ญของการเลี้ยงควายไทยเพื่อใช้งาน คือ ฝึกเทียมไถ ซึ่งเป็นการฝึ กควายไถนา
ปกติเมื่อควายอายุประมาณ ๒ ปีขึ้นไปจะฝึกเข้าเทียมไถและลากไถ ควายทั่วไปจะใช้เวลาฝึกประมาณ ๓-๗ วัน ก็ จะคุ้นเคย
กับการลากไถ คือสามารถรับรู้คำ �สั่ง หรือรู้ทิศทางแนวการไถได้แล้ว แต่ก็มี บ้างที่ต้องใช้ เวลาฝึกมากกว่ า ๗ วัน แต่ไม่เกิ น
๑ เดือน ควายก็จะไถนาเป็น
การฝึกควายไถนานั้ น ใช้คนฝึก ๒ คนร่วมกันฝึก คนหนึ่ งเป็นคนจับเชือกสายตะพายเดินออกหน้าควาย เพื่อนำ�ให้
ควายเดินตาม เป็นการสอนให้ควายรู้ว่าจะไปทางไหน อีกคนหนึ่งเป็นคนจับหางไถเหมือนบังคับไถนา แต่ในขั้นตอนการ
ฝึกนี้คนจับหางไถจะต้องยกไถให้ลอยอยู่เหนือดินไว้ ก่อน หรืออาจจะให้ผิวล่างของพะเนียงไถแตะๆ ผิวดิ นบ้างก็ได้ ส่วนมาก
มักจะฝึกไถวนไปทางซ้ายก่อน ขณะเริ่มฝึกจะต้องระมัดระวังสังเกตด้วย เพราะควายหนุ่ ม-สาว ยังไม่คุ ้นกับการเที ยมไถ
และลากไถ บางตัวอาจดื้อ แล้วพาวิ่งจนเป็ นอันตรายได้ ด้วยเหตุนี้ จึงมักจะนำ�ควายเข้าฝึกไถในพื้นที่นาที่มีคั นนาไม่สูง
นักก่ อน เพื่อป้องกันอันตรายที่จะเกิดขึ้นกับคนฝึก รวมทั้ง ไถและตัวควายเองด้ วย ชาวบ้านบางแห่งก็มี ภูมิ ปัญญาในการ
ฝึกควายเพื่อทำ�งานอื่นๆ บ้างตามต้องการ เช่น การฝึกเที ยมเกวียน ลากล้อ นวดข้าว และหีบอ้อย เป็นต้น
จากการที่ชาวนาไทยเลี้ ยงควายเพื่อใช้แรงงานทำ�นามานานตลอดชี วิตของควายแต่ละรุ่ นประมาณ ๒๐-๒๕ ปี
จึงทำ �ให้ชาวนาไทยมีความผู กพันกับควายอีกหลายด้าน เช่น มีการจำ�แนกเรียกชื่อควายตามลักษณะเขามากกว่า ๑๐ ลักษณะ
แยกลักษณะ “ควายงาม” หรือควายที่เป็นมงคลกับเจ้าของ ทั้งจากลักษณะรูปร่างท่าทาง จากลักษณะอวั ยวะส่วนต่างๆ
และจากตำ�แหน่งขวัญในร่างกายได้มากกว่า ๓๐ ลักษณะ และแยกลักษณะ “ควายมีตำ�หนิ” ที่ถ้ ามีแล้วก็ต้องเลี้ยง แต่ถ้า
ไม่มีก็ ต้องไม่ซื้อมาเลี้ยงไว้ อี กมากกว่า ๒๐ ลักษณะ นอกจากนี้ ยังมี การจำ�แนกเรียกชื่อควายตามลักษณะเขาควายไว้อีก
มากกว่า ๑๐ ลักษณะ ฯลฯ นอกจากนั้น ยังมีการจัดพิธีกรรม ให้แก่ควาย เช่น พิ ธีทำ�ขวัญควาย พิธี บวชควายหลวง เป็นต้น
การใช้แรงงานควาย