Page 104 - dcp2

93
ป้องกันขโมยลักควาย และส่วนมากจะคล้องเครื่องสัญญาณเสียงติดคอควายไว้ด้วย เพื่ อว่าเวลาไปติ ดตามดูควายจะได้ยิน
เสี ยงให้รู้ว่าฝู งควายอยู่ในทิ ศทางใดในป่าดง ทำ�ให้ติดตามง่าย ส่วนมาก จะเป็ นชุมชนที่อยู่ แถบเทือกภูพานหลายจังหวัด
เช่น สกลนคร นครพนม กาฬสินธุ์ เป็นต้น
การเลี้ยงล่าม เป็นวิธีการเลี้ ยงที่กำ �หนดให้ควายได้ กินหญ้าอยู่ในบริเวณพื้ นที่ที่เห็ นว่ามีหญ้ าขึ้นอยู่ให้ควายได้กิน
โดยใช้วิธี ตอกหลักเพื่อผูกเชื อกล่ามควาย ปล่อยสายเชือกล่าม สั้นหรือยาวตามความเหมาะสมที่ควายจะเดินกินหญ้าได้
ในรัศมีวงกลมในพื้นที่ที่มี หญ้า ซึ่งคนเลี้ ยงจะต้องย้ายหลักล่ ามควายใหม่เมื่อเห็นว่าหญ้ าบริเวณนั้นเกรียนหมด และเมื่ อ
ถึงเวลาใกล้ เที่ยงที่จะมีแสงแดดร้อนจัดก็จะต้องย้ายหลักควายไปล่ามไว้ ในบริเวณใกล้ ๆ ต้นไม้ เพื่ อควายจะได้อาศัยร่มไม้
หลบแดดร้ อน เพราะธรรมชาติของควายเป็นสัตว์ที่ไม่ทนความร้อน
การเลี้ยงในพื้นที่เฉพาะ จัดว่าเป็ นการเลี้ยงเองในครอบครัวเป็ นกรณีเฉพาะกิจ เมื่อมีภารกิจจำ�เป็น ไม่สามารถจะ
นำ�ควายออกไปเลี้ยงปล่อยฝูงตามปกติ จะนำ�ควายไปปล่อยเลี้ยงในบริเวณที่ดูแล้วว่ามีหญ้าและมีขอบเขตเฉพาะ แต่ส่วนมาก
มั กจะนำ�ไปปล่อยเลี้ ยงไว้ภายในสวนของตั วเองมากกว่ า ปล่อยให้ ควายหากินหญ้าและนํ้าภายในบริเวณสวนที่มี
รั้วรอบขอบชิดและสามารถปิดประตูรั้วได้ เมื่อเสร็จภารกิจในตอนเย็นแล้วจึ งจะนำ�ควายออกจากสวนกลับไปเข้ าคอก
การเลี้ยงขังคอก เป็นการเลี้ยงกันเองในครอบครัวเป็นกรณีพิเศษเท่านั้น โดยเฉพาะในภาวะเกิดอุทกภั ย เจ้าของควาย
ส่วนหนึ่งจะนำ�ควายหนีขึ้นไปอยู่บริเวณโคกเนิน สร้างคอกขั งควายไว้ หรื อไม่ ก็จะสร้างโรงร้านกั้นคอกขังควายไว้ ซึ่งวิธีนี้
เจ้าของควายจะต้องเตรียมหญ้าหรือฟางและนํ้าให้ควายกินทุกวัน และต้องคอยเติมหญ้า ฟางและนํ้าเมื่อเหลื อน้อยด้วย
ปกติแล้วการเลี้ยงควายเพื่อใช้ แรงงานนั้น จะใช้ได้ทั้งควายตัวผู้และตัวเมีย แต่ส่วนมากมักเน้นการใช้แรงงานไถคราด
ที่ควายตัวผู้มากกว่ า เพราะกำ�ลังแรงดี กว่า ส่วนควายตัวเมียนั้น มักมุ่งเลี้ยงเพื่อเอาลูก ส่วนการจะใช้แรงงานควายทั้งตัวผู้
และตัวเมียได้นั้น ชาวนาไทยจะหาวิธี การที่จะบังคับให้ควายทำ�งานด้วยการ “สนตะพาย” ก่อน เมื่อควายมี อายุประมาณ
๑ ปี เพื่อให้จับง่าย บังคับทำ�งานได้ง่าย ผู กไว้เพื่อให้หนียาก ที่สำ�คัญคือทำ�ให้สามารถ เลี้ยงดูได้ง่าย โดยเฉพาะควายตัวผู้
ที่มีอายุ ประมาณ ๒ ปี จะติดสัด เป็นควายถึกที่แม้ จะสนตะพายแล้วก็ยังเลี้ยงดูยาก เพราะมักติ ดควายเมีย เจ้ าของมักจะ
ปล่อยให้เป็นพ่อพันธุ์ในฝูงของเพื่อนบ้านระยะหนึ่งประมาณ ๑ ปี จากนั้นจึงรวมควายถึ กรุ่นราวคราวเดียวกันหลายๆ ตัว
เพื่อทำ�หมันที่เรียกว่ า “ตอน” ด้ วยวิธี การต่างๆ คือ ตอนลอดหี บ(ตอนทุบ) ตอนเส้น และภายหลังใช้วิธี การตอนผ่า
เพิ่มด้วยอีก ซึ่งล้วนเป็นภู มิปัญญาที่ทำ�ให้ควายถึ กเปลี่ยนนิสัยมาเป็น ควายเชื่อง เลี้ยงง่าย ไม่ชอบชน ไม่ดุร้าย และที่สำ�คัญ
คือ มี ร่างกายสมบูรณ์อ้วนพี และขายได้ราคาดี
หลั งการตอนเสร็ จเจ้าของควายถึ กจะต้องดูแลควายของตน
อย่างทะนุถนอมเป็ นพิเศษ เพราะเป็นช่วงเวลาที่เสี่ ยงตาย ควายจะมี
อาการเจ็ บป่วยเซื่ องซึม เจ้าของต้องผูกไว้ในคอกคอยให้อาหาร หญ้ า
และนํ้า พร้อมกับใช้ นํ้าเกลือราดรดบริเวณอัณฑะและใช้ เนื้อครามทา
โปะไว้ เพื่อรักษาแผลผิวหนัง ป้ องกันการติดเชื้อ และป้องกันแมลงวัน
มาตอมเจาะวางไข่จนเป็นหนอน ทำ�ให้แผลเน่าจนควายตายได้ เจ้าของ