Page 89 - บูรพศิลปิน58

74
บูรพศิลปิน พ.ศ. ๒๕๕๘
พระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกู ร)
เกิด ๕ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๓๖๕ ที่ฉะเชิงเทรา
ถึงแก่อนิจกรรม๑๖ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๓๔
ยุคสมัย รัตนโกสินทร์ (รัชกาลที่ ๓ - รัชกาลที่ ๕)
ประวัติและการทำ�งาน
พระยาศรีสุนทรโวหาร นามเดิม น้อย เป็นบุตรของนายทองดี และนางบัว เมื่ออายุ ๖-๗ ปี เรียนหนังสือไทย
กับหลวงบรรเทาทุกข์ราษฎร์ (ไทย) พี่ชาย ต่อมาเมื่ออายุ ๑๓ ปี เรียนหนังสือไทยกับอาจารย์จัน หนังสือขอมกับพระครู
วิหารกิจจานุการ (จีน) และเรียนบาลีกับอาจารย์สำ�นักต่ างๆ หลายแห่ง จนบรรพชาเมื่ออายุ ๑๔ ปี ก็ยังคงศึกษาเล่า
เรียนตลอดมา พ.ศ. ๒๓๘๕ อุปสมบทเป็นภิกษุ ณ วัดสระเกศ ศึกษาปริยัติ ธรรมเรียนคัมภีร์วิสุทธิ มรรคกับพระวิเชียร
ปรีชา (กลิ่น) เจ้ากรมราชบัณฑิต ๓ พรรษา สอบได้เปรี ยญเอก ๕ ประโยค ต่อมาได้เล่าเรียนพระปริยัติธรรมในสำ�นัก
พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวขณะทรงพระผนวช สอบได้เปรียญ ๗ ประโยค
เมื่อพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่ หัว เสด็ จขึ้นครองราชสมบัติ ทรงสถาปนาสมณศักดิ์ให้เป็นพระ
ราชาคณะที่ พระประสิทธิสุตคุณ อยู่วัดสระเกศ เมื่อ พ.ศ. ๒๓๙๕ พระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย) ลาสิ กขาบท เมื่อวันที่
๑๖ มกราคม พ.ศ. ๒๓๙๖ ต่อมาเจ้าพระยามหิ นทรศักดิ์ธำ �รง ขณะเป็นเจ้าหมื่ นสรรเพชภักดี หัวหมื่นมหาดเล็ก นำ�ไป
ถวายตัวรับราชการในกรมมหาดเล็กเวรศั กดิ์ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้ าเจ้าอยู่หัวทรงใช้สอยการหนังสือไทยและ
หนังสือขอม และทรงตั้งบรรดาศั กดิ์เป็น ขุนประสิทธิอักษรสาตร ผู้ ช่วยกรมพระอาลักษณ์ ขณะเดียวกันเจ้ากรมอักษร
พิมพการว่างอยู่ จึงโปรดเกล้ าฯ ให้ว่ าที่เจ้ากรมอีกตำ �แหน่งหนึ่ ง
ครั้นถึงรัชกาลที่ ๕ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นขุนสารประเสริฐ ปลัดทูลฉลองกรมพระอาลักษณ์ และ
เลื่อนเป็นหลวงในนามเดิม เมื่อทรงตั้งโรงเรียนในกองทหารมหาดเล็ก โปรดให้มาเป็นครูสอนหนั งสือ พ.ศ. ๒๔๑๖ ทรง
ตั้งโรงเรียนหลวงในพระบรมมหาราชวัง โปรดเกล้าฯ ให้ เป็นอาจารย์ใหญ่ ต่อมาเลื่อนเป็ นที่พระศรีภูริปรีชาเสนาบดี
ศรีสารลั กษณ์ พระศรีสุนทรโวหาร เมื่อ พ.ศ. ๒๔๑๘ และพระยาศรีสุ นทรโวหาร เมื่อ พ.ศ. ๒๔๒๔ เป็นองคมนตรีที่
ปรึกษาราชการ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๓๐ และเลขานุการสภาที่ปรึกษาราชการแผ่นดิน
พระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย) ถึงแก่อนิจกรรม เมื่อวันที่ ๑๖ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๓๔ สิริอายุ ๖๙ ปี ท่านเป็นต้น
ตระกูล “อาจารยางกูร”
ผลงานสำ�คัญ
เป็นนั กปราชญ์ คู่พระบารมี ของพระบาทสมเด็จพระจุ ลจอมเกล้าเจ้ าอยู่ หัว ดำ �รงตำ�แหน่ งเจ้ากรม
พระอาลักษณ์ เป็นองคมนตรีที่ปรึกษาราชการแผ่นดิน เป็นเลขานุการสภาที่ปรึกษาราชการแผ่นดิน และองคมนตรีสภา
รวมทั้งเป็นพระอาจารย์ ถวายพระอักษรสมเด็ จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ ามหาวชิรุณหิศ สยามมกุฏราชกุมาร และ
สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ ามหาวชิราวุธ สยามมกุฏราชกุมาร รวมทั้งสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธออีกหลายพระองค์
ผลงานสำ�คั ญ เช่น
 แต่งฉันท์กล่ อมช้าง
 แต่งแบบสอนอ่านหนังสือไทย รวม ๕ เล่ม คือ มู ลบทบรรพกิจ วาหนิตินิกร อักษรประโยค สังโยคพิธาน
พิศาลการันต์ และต่อมาได้แต่ง ไวพจน์พิจารณ์ เพิ่มเติมอีก ๑ เล่ม
๒๑
สมัยรัตนโกสินทร์