Page 88 - บูรพศิลปิน58

73
บูรพศิ ลปิน พ.ศ. ๒๕๕๘
พระยาตรังคภูมาภิ บาล
เกิด ไม่ ปรากฏหลักฐาน
ถึงแก่อนิจกรรมไม่ ปรากฏหลักฐาน
ยุคสมัย รัตนโกสินทร์ (รัชกาลที่ ๑ - รัชกาลที่ ๓)
ประวัติ และการทำ�งาน
พระยาตรั งคภูมาภิ บาล นามเดิม จัน หรือ จั นทร์ เป็นบุตรพระศรีราชสงครามรามภักดี (เยาว์) ปลั ดเมือง
นครศรีธรรมราช (บุ ตรเจ้าพระยาสุรินทราชา) กั บหม่อมแจ่ ม บุตรีเจ้าพระยานคร (พัฒน์) ซึ่งเป็นพระญาติสมเด็ จ
พระบวรราชเจ้ ามหาศักดิ พลเสพ
ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้ าจุฬาโลกมหาราช พระยาตรังฯ ได้เดินทางเข้ามารับราชการที่
กรุ งเทพมหานคร อาศัยอยู่กับเจ้าจอมมารดานุ้ยใหญ่ ซึ่งเป็นน้าสาว พระยาตรังฯ ได้รับราชการสนองพระเดชพระคุณ
ตามเสด็จทัพออกทำ�สงคราม จนเป็นที่ โปรดปรานของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิ ศหล้านภาลัยเมื่ อครั้งยั งดำ�รง
พระอิสริ ยยศเป็นสมเด็จพระเจ้าลู กยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสุนทร
ต่อมาเมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยเสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติ จึงโปรดเกล้าฯ ให้พระยาตรังฯ
ไปเป็นเจ้าเมืองตรั ง และคงเป็นเจ้าเมืองตรังคนแรกที่ได้รับบรรดาศักดิ์เป็นพระยา เพราะสมัยก่อนหน้ านี้ เจ้าเมืองตรัง
มี บรรดาศักดิ์ เป็นหลวงเท่านั้น
พระยาตรั งฯ ตามเสด็จสมเด็จพระบวรราชเจ้าในราชการสงครามได้เมืองต่างๆ กลับคื นมาจากพม่าทั้งหมด
ภายหลังจึงกลับเข้ามาอยู่กรุงเทพมหานคร หลังจากนั้นเมืองตรังกลับไปเป็นเมืองขึ้นของเมื องนครศรีธรรมราช
พระยาตรั งฯ เป็นกวีผู้มีความสามารถในการประพันธ์ มีผลงานกวี นิพนธ์ที่แต่ งในช่วงรัชกาลที่ ๑ - ๓ หลาย
เรื่อง แต่ถนัดแต่งโคลงดั้ นมากกว่าคำ�ประพันธ์แบบอื่น สำ�นวนโคลงของพระยาตรังฯ มีลักษณะโดดเด่นกว่าของกวีอื่ นๆ
นับถือกันว่า “โวหารกล้า” เป็นที่นับถือของกวีในรุ่นต่อมา
พระยาตรั งฯ ถึงแก่อนิจกรรมในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้ าเจ้าอยู่หัว
ผลงานสำ�คัญ
 เพลงยาวพระยาตรัง เป็ นเพลงยาวรำ�พันถึงความรัก เชื่อว่าแต่งในสมัยหนุ่ม
 เพลงยาวนมัสการพระบรมธาตุ หรือ นิราศไปตรัง แต่งเมื่ อครั้งไปวางตราเป็ นเจ้าเมืองตรัง
 โคลงดั้นนิ ราศตามเสด็จลำ�นํ้าน้อย แต่งเมื่ อตามเสด็จพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช
ไปตีเมืองทวาย เมื่อ พ.ศ. ๒๓๓๐
 โคลงนิราศพระยาตรัง หรือ โคลงนิราศถลาง แต่งเมื่ อต้นรัชกาลที่ ๒ พ.ศ. ๒๓๕๒ คราวพม่ ายกทัพมาตี
เมืองถลาง และหัวเมืองชายทะเลทางใต้
 โคลงดั้นเฉลิมพระเกี ยรติพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้ านภาลัย แต่งขึ้นทูลเกล้ าฯ ถวายเมื่อ พ.ศ.
๒๓๖๑
 หนังสือโคลงกวีโบราณ เป็นการรวบรวมบทโคลงของกวี สมัยอยุธยา ทั้งกลบทและโคลงกระทู้
นอกจากนี้ พระยาตรังฯ ยังได้แต่ งมหาชาติ กั ณฑ์มัทรีไว้เรื่องหนึ่ งด้วย แต่ ไม่พบต้นฉบับ
ได้รั บการยกย่องเชิดชูเกียรติ เป็น บูรพศิลปิน สาขาวรรณศิลป์ พุทธศักราช ๒๕๕๘
๒๐
สมัยรัตนโกสิ นทร์