ทำเนียบ คณะนักแสดงพื้นบ้าน

ทําเนียบคณะนักแสดงพื้นบาน

Directory of folk ensemble

๓๒

กลองลานนา

กลอง (ภาษาลานนา อาน “กอง”)

เปนเครื่องดนตรีประเภทตีกระทบ ประกอบดวยแผนบาง มักทําดวย

แผนหนังขึงยึดติดกับโครงใหตึง ทําใหเกิดเสียงโดยการตีดวยไม หรืออวัยวะของผูเลน กลองจัดเปนเครื่องดนตรีที่เกาแก

ที่สุดในโลก เปนเครื่องตีใหจังหวะที่มีหลายชนิด หลายขนาด

กลองลานนา แบงออกเปน ๒ ประเภท

๑. ขึ้นหนังหนาเดียว

๑.๑ กลองหลวง

หรือ กลองหามมาร รูปลักษณะเปนกลองยาวคอดกลางปลายบานเปนลําโพงยาวประมาณ

๓.๐ - ๓.๕ เมตร ขนาดหนากลองเสนผาศูนยกลางตั้งแต ๖๐ - ๘๐ เซนติเมตร ตองวางบนลอเกวียน ใชคนลากหลายคน

เวลาตีตองขึ้นครอมตีหรืออยูดานหนากลอง โดยใชมือขวาตี จะมีผาพันมือ ทําเปนรูปกรวยแหลมใหผาพันมือกระทบ

หนากลอง ใชตีเปนสัญญาณวันพระ ๘ คํ่า หรือ ๑๕ คํ่า ในลานนามีประเพณีการแขงขันตีกลองหลวง ซึ่งนิยมกันมาก

ในชวง พ.ศ. ๒๕๒๐ เปนตนมา ปจจุบันยังคงมีการอนุรักษสืบสานกันแพรหลายในจังหวัดลําพูน มีการจัดการแขงขัน

ในงานตาง ๆ อยูเสมอ

๑.๒ กลองแอว หรือ กลองตึ่งโนง

(“แอว” แปลวา สะเอว) เรียกตามลักษณะกลองที่มีเอวคอดกลาง สวนคําวา

“ตึ่งโนง” เรียกตามลักษณะเลียนเสียงตีกลองและฆอง กลองแอวมีรูปทรงแบบเดียวกับกลองหลวงแตมีขนาดเล็กกวา

คือ ยาวประมาณ ๑๗๕ เซนติเมตร ขนาดหนากลองเสนผาศูนยกลางประมาณ ๓๐ เซนติเมตร ใชหามหรือใชตั้งกับที่ตี

ใชตีประสมวงกลองแอว และมีประเพณีการแขงขันการตีกลองแอวเดี่ยว ๆ ดวย ตัวกลองอาจจะยาวมากขนาด ๓ - ๔ เมตร

ใชตีเปนอาณัติสัญญาณประจําวัด และใชในกระบวนแหกระบวนฟอน ตาง ๆ ประกอบกับตะหลดปด ปแน ฉาบใหญ และ

ฆองหุย เวลาเขาขบวนจะมีคนหามกลอง โดยตีเปนเครื่องประกอบจังหวะ ซึ่งในบางโอกาสที่ตองการความอลังการก็มัก

ใชเครื่องเปาที่มีเสียงดังประกอบดวยนั่นคือ แน ซึ่งมีสองเลา ไดแก แนนอย และแนหลวง บางครั้งการประสมวงอาจจะมี

การเพิ่มเครื่องประกอบจังหวะ และชื่อเรียกเปลี่ยนไปตามความนิยมของทองถิ่น เชน

• วงกลองตึ่งโนง ประกอบดวย กลองตึ่งโนง กลองตะหลดปด ฆองโมง ฆองอูย สวา (ฉาบใหญ) แนนอยและแนหลวง

• วงกลองเปงโมง ประกอบดวย กลองตึ่งโนง กลองตะหลดปด ฆองโมงประมาณ ๓ - ๕ ใบ ฆองอูย (ฆองหุย)

สวา แนนอย และแนหลวง

• วงตกเสง ประกอบดวย กลองตึ่งโนง กลองตะหลดปด ฆองโมง ฆองอูย แนนอย แนหลวง และฉิ่ง

• วงกลองอืด ประกอบดวย กลองตึ่งโนง กลองตะหลดปด ฆองโมง ๓-๕ ลูก ฆองอูย แนนอย แนหลวง พานหรือผาง

(ฆองไมมีปุม) และฉิ่ง

๑.๓ กลองปูเจ

เปนกลองกนยาวแบบของชาวไทใหญ มีขนาดเล็กกวากลองแอว ยาวประมาณ ๑๔๐ เซนติเมตร

ขนาดหนากลองเสนผาศูนยกลางประมาณ ๒๖ เซนติเมตร ใชสะพายตีและเลนประสมวงกลองปูเจ ประกอบดวย กลองปูเจ

ฉาบใหญ และฆองชุด ซึ่งมีขนาดตาง ๆ กัน ๓ ใบ มีเสียงไลระดับกัน วงกลองปูเจ เปนวงดนตรีแบบของชาวไทใหญ

นิยมใชบรรเลงประกอบ การแหครัวทาน ประกอบการฟอนดาบ ฟอนโต ถาเปนการบรรเลงโดยที่ไมไดใชประกอบ

การแสดงอะไร มักมีลีลาการตีโดยใชทั้งศอก เขา และเทา พรอมกับแสดงทาทางหยอกลอ ระหวางผูที่ตีฉาบกับกลอง

๑.๔ กลองสิ้งมอง

เปนกลองกนยาวขึ้นหนังหนาเดียวแบบของภาคกลาง รูปรางคลายกลองปูเจ และหนากลอง

มีขนาดเทา ๆ กัน แตรูปทรงสั้นกวา ยาวประมาณ ๘๐ - ๙๐ เซนติเมตร คนตีกลอง สามารถใชสะพายบาได ใชแขวนแหตาง ๆ