Page 208 - 089 รุกข มรดกของแผ่นดิน

204

ต้นสมอพิเภก

ชื่อสามัญ Beleric Myrobalan
ชื่อวิทยาศาสตร์ Terminalia bellerica (Gaertn.) Roxb
ชื่อวงศ์ COMBRETACEAE
ชื่อเรียกอื่น ซิบะดู่ (กะเหรี่ยง เชียงใหม่), ลัน (เชียงรำย), สมอแหน (ภำคกลำง)
สะคู้ (กะเหรี่ยง แม่ฮ่องสอน), แหน แหนขำว แหนต้น (ภำคเหนือ)

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ต้นสมอพิเภกเป็นไม้ต้นขนำดใหญ่ ส่วนยอดแผ่กว้ำง บริเวณโคนต้นมักมีรำกค�้ำยัน (พูพอน) ขนำดใหญ่ เปลือกหนำสีด�ำแกมขำวประปรำย และมีรอยแตก
เป็นร่องตำมยำว ใบสมอพิเภกเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงเวียนสลับกัน รูปไข่กลับ ปลำยใบมนกลมหรือแหลม ดอกมีสีเหลืองมีขนำดเล็กออกเป็นช่อตำมง่ำมใบ เป็นดอกย่อย
ไม่มีก้ำนดอก ผลมีลักษณะค่อนข้ำงกลมหรือรูปกลมรีออกรวมกันเป็นพวงโต ๆ เปลือกผลมีลักษณะแข็งและมีขนละเอียดขึ้นเล็กน้อย เมล็ด มีลักษณะเรียวยำวรูปวงรี
สรรพคุณของสมอพิเภก ลูกสมอพิเภกอ่อน (เกือบสุก) มีรสเปรี้ยว ใช้เป็นยำระบำย ยำถ่ำย ช่วยบรรเทำอำกำรไข้ ลูกสมอพิเภกแก่ มีรสเปรี้ยวฝำดหวำน ใช้เป็นยำขับ
เสมหะ ยำละลำยเสมหะ แก้ท้องเสีย ลดไข้ รักษำโรคภูมิแพ้ ช่วยบรรเทำอำกำรท้องร่วง แต่ถ้ำหำกรับประทำนในปริมำณมำกจะเป็นยำเสพติดและอำจท�ำให้หลับได้
เมล็ดมีรสฝำด ใช้แก้โรคบิด บิดมูกเลือด ดอกมีรสฝำดเย็น ใช้แก้โรคตำ และอำกำรตำเปียกแฉะ รำกมีรสฝำดเย็น ใช้แก้โลหิตร้อน และโลหิตเป็นพิษ เปลือกต้น มีรสฝำด
ใช้เป็นยำขับปัสสำวะ แก่นไม้มีรสฝำด ใช้แก้โรคริดสีดวง

Ton Samor Pipek

Common name Beleric Myrobalan
Scientific name Terminalia bellerica (Gaertn.) Roxb
Family name COMBRETACEAE
Other names Sibadu (Karen-Chiang Mai), Lan (Chiang Rai), Samor Nae (Central Thailand),
Saku (Karen-Mae Hong Son), Nae, Nae Khao, Nae Ton (Northern Thailand)

Botanical characteristics

This Smor Pipek tree is a large tree. The top spreads widely. There are large overgrown roots at the foot of the tree. The bark is thick,
glossy black and white with longitudinal cracks. It has single leaves arranged in alternate pattern with ovate shape. The tip leaf is ovate or acute. The
flowers are yellow and small growing in inflorescences along the leaf axils. The small flower does not have a pedicel. The fruit is in a spherical or
oval shape growing in a large bunch. The fruit skin is hard and has slight hair on it. The seed is long and oval. The young (almost ripe) fruit is sour. It
is used as a laxative and can relieve a fever. The mature fruit is sweet and sour and is used as an expectorant, phlegm-dissolving drug, antidiarrheal,
fever reducer and allergy treatment and to relieve diarrhea. Consumed in large quantities, it can be a drug and may cause sleepiness. The seed
is bitter and is used to cure dysentery and bloody flux. The flowers are astringent and used to relieve eye diseases and eye discharge. The root is
astringent and is used to relieve blood poisoning. The bark is astringent and used as a diuretic drug. The heartwood is astringent and used to cure
hemorrhoids.

204