Page 84 - Thai Culture

82 | วั ฒนธรรม วิถีชีวิตและภู มิปัญญา
ละครชาตรี
มรดกแห่งการร้องร�ำ
ละครชาตรีเป็นหนึ่งในการแสดงเก่าแก่ของไทยที่เชื่ อมโยงการแสดงระหว่างละครภาคกลาง
กับการแสดงโนราภาคใต้ไว้ด้วยกัน ทั้งยังแฝงความเชื่อเรื่องโชคเคราะห์และสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ซึ่งมีอิทธิพล
ต่อความเป็นอยู่และการด�ำเนินชีวิตของคนไทย
ที่มาของค�ำว่า “ชาตรี” มี ผู้สันนิษฐานไว้หลายทาง เช่ น หมายถึงผู้รู้วิ ธีป้องกันภยันตรายจาก
ศาสตราวุธ หรือเป็นการออกเสียงเพี้ยนจากค�ำในภาษาสันสกฤตว่า “กษัตรียะ” ที่ออกเสี ยงว่า “ฉัตรียะ”
เมื่อเข้ามาในประเทศไทยจึงออกเสียงเพี้ยนไปเป็น “ชาตรี” เนื่องจากเป็ นการแสดงที่เป็ นเรื่องราว
ของกษัตริย์หรือมีเครื่องแต่งกายคล้ายเครื่องทรงของกษัตริย์โบราณ อีกด้านหนึ่งเชื่ อว่า เพี้ยนมาจากค�ำ
“ยาตรี” หรือ “ยาตรา” ซึ่งแปลว่าเดินทางท่ องเที่ยวไป พ้องกั บละครเร่ชาตรี ในประเทศอินเดี ย
เดิมละครชาตรีแพร่ หลายอยู่ในภาคใต้ จากนั้นเริ่มเข้าสู่กรุงเทพฯ ครั้งแรกในปี พ.ศ. ๒๓๑๒
เมื่อสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี เสด็จกรีธาทัพไปปราบเจ้านครศรีธรรมราชและกวาดต้อนผู้คนมาเมืองหลวง
พร้อมด้วยพวกละคร จากนั้นในปี พ.ศ. ๒๓๒๓ ในงานฉลองพระแก้วมรกต ยังโปรดให้ ละครของ
เจ้านครศรี ธรรมราชขึ้นมาแสดงที่กรุงเทพฯ ต่อมาในปี พ.ศ. ๒๓๗๕ สมัยรัชกาลที่ ๓ สมเด็ จเจ้าพระยา
บรมมหาประยูรวงศ์ (ดิศ บุนนาค) สมั ยด�ำรงต�ำแหน่งเป็นเจ้าพระยาพระคลั ง ได้กรีธาทัพลงไประงับ
เหตุการณ์ ทางหัวเมืองภาคใต้ ขากลับกรุงเทพฯ มีผู้ที่มีความสามารถในการแสดงละครชาตรีอพยพ
กลับมาด้วย และได้รวบรวมกันตั้ งเป็นคณะละครรับเหมา แสดงในงานต่างๆ จนเป็นที่ขึ้นชื่อ ท�ำให้
ละครชาตรีได้รับความนิยมสืบต่อมา
“การอนุญาตให้ ผู้หญิงสามารถแสดงละครได้ทั่วไป
ในสมัยรัชกาลที่ ๔ มิได้จ�ำกัดเฉพาะผู้ชาย นักแสดง
ละครชาตรีจึงเปลี่ยนมาสวมเสื้ อแบบละครนอก
และเปลี่ยนจากสวมเทริดเป็นชฎา เนื่องจากมี รูปทรง
ที่เพรียวกว่ า และรับกับใบหน้าของผู้หญิง
ท�ำให้ดูงดงาม”