Page 118 - Thai Culture

116 | วั ฒนธรรม วิถีชีวิ ตและภูมิปัญญา
งานดอกไม้สด
วิจิตรศิลป์แห่งดอกไม้
ดอกไม้ ใบไม้ และกลีบดอกไม้ที่น�ำมาร้อยเป็นงานดอกไม้สด ถือเป็นงานช่างดั้งเดิ มแขนงหนึ่ง
ของไทยที่น�ำเสน่ห์ทั้งกลิ่นหอมและดอกอันบอบบางของดอกไม้ไทยมาเพิ่มความวิจิตรด้วยการประดิษฐ์
เป็นรูปทรงต่างๆ เพื่อใช้ในงานพระราชพิธี และงานตามประเพณี นอกจากเป็นงานช่างอันทรงคุ ณค่า
ที่มีเอกลั กษณ์ทางวัฒนธรรม ยังแสดงถึ งความละเอียดอ่ อนในวิถีชีวิตของคนไทยและความเป็นเลิ ศ
ในงานศิลป์
งานช่างดอกไม้สดเป็นหนึ่ งใน ๓ แขนงของงานช่างเครื่ องสด ซึ่งประกอบด้วยงานแกะสลักของอ่อน
งานช่างแทงหยวก และงานช่างดอกไม้สด ซึ่งงานช่ างทั้ง ๓ แขนงนี้ ล้วนมีเอกลักษณ์ที่ โดดเด่น
เฉพาะตัว มีช่างฝีมือที่ต้องอาศั ยทักษะและความช�ำนาญเฉพาะ
จุดศูนย์กลางขององค์ความรู้ในงานช่างดอกไม้สดมาจากภูมิปัญญาของกุลสตรีช่างดอกไม้ในราช
ส�ำนักฝ่ายในของพระบรมมหาราชวัง ที่สร้างสรรค์ขึ้นเพื่ อถวายพระมหากษัตริย์และพระบรมวงศานุวงศ์
เพื่อใช้ประกอบเครื่องพุ ทธบูชาในงานพระราชพิธี และงานประเพณีส�ำคัญต่างๆ เช่น ในสมัยรัชกาลที่ ๑
เจ้าจอมมารดาตานี ซึ่งเป็นเจ้าจอมมารดาในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช รัชกาล
ที่ ๑ เป็นผู้มีฝี มือทางร้อยดอกไม้และเย็บใบตอง ส่วนในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
รัชกาลที่ ๔ กรมสมเด็จพระสุดารัตนราชประยูร ทรงประดิษฐ์เครื่ องแขวนอันวิจิตรงดงาม เช่น ระย้า
แปลงพวงแก้ว วิมานพระอินทร์ และวิมานแท่น และในสมั ยรัชกาลที่ ๕ สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรม
ราชินีนาถ ทรงออกแบบและจั ดดอกไม้ประดับโต๊ะเสวยเป็นรูปพญานาคในคราวพระราชทานเลี้ยงแขก
ต่างประเทศ นับเป็นความคิดสร้ างสรรค์ที่ไม่เคยมีมาก่อน
งานดอกไม้สดยังเป็ นองค์ประกอบส�ำคัญในงานพิธี ตลอดจนขนบธรรมเนียมในสั งคม เช่น
การถวายเครื่องจ�ำน�ำพรรษาในเทศกาลเข้ าพรรษา การตกแต่งเทียนจ�ำน�ำพรรษา การถวายพุ่มเข้าพรรษา
การถวายเครื่องบูชาเทศน์มหาชาติในงานประเพณีเทศน์มหาชาติ การถวายพุ่ มดอกไม้ เครื่องราชสักการะ
อดีตสมเด็จพระบูรพมหากษัตราธิราชเจ้า การถวายพวงมาลาดอกไม้ประดิ ษฐ์
หลักการท�ำเครื่องดอกไม้สดมีวิ ธีต่างๆ เช่น การร้อยดอกไม้ การเย็บแบบ ท�ำตุ้ม ท� ำพู่ ระย้า
มาลัย และเครื่องแขวน พุ่มดอกไม้คือ การจัดดอกไม้สดลงในภาชนะ เช่ น พาน โดยใช้ดิ นเหนียว มันเทศ
หรือไม้ ระก�ำ มาปั้นหรื อเหลาเป็นท่อนกลมเพื่อเป็นฐานกลัดเสียบดอกไม้สด ด้านบนท�ำเป็นพุ ่มยอด
แหลม ส่วนใหญ่นิยมท�ำพุ่มเป็นทรงดอกบัว ทรงบาตรคว�่ำ และพุ่ มดอกไม้สดประดั บด้วยดอกไม้จริงและ
เย็บแบบจากกลีบดอกไม้ อาจมีใบไม้แซม รวมทั้งมาลัยเถาเรียงกันเป็นรูปพุ่ม ดอกไม้พุ่มที่ จัดในพานมั ก
ประดับยอดตุ้มด้วย ส่ วนพุ่มอีกชนิดหนึ่งเรียกว่าพุ่ มกัณฑ์ เทศน์ เดิมท� ำด้วยดอกไม้สดเป็ นพุ่มบนพาน
ตะลุ่ม หรือโตก มีเที ยนขี้ผึ้งติดเงิ นเหรียญโดยรอบปั กอยู่ตรงกลาง ใช้เป็ นเครื่องบูชากัณฑ์ เทศน์
“มาลัย...เป็นศาสตร์ของงาน
ดอกไม้ประดิษฐ์ แบบไทย
ลักษณะหนึ่ง โดยน�ำดอกไม้
กลีบดอกไม้ ใบไม้ และส่วนต่าง ๆ
ของดอกไม้มาร้อยเป็นพวง
มีทั้งการร้อยแบบดั้งเดิมจนถึง
แบบสมั ยใหม่”