Page 55 - มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม๒๕๕๓

Folk Literature Domain
Intellectual Cultural Heritage 53
ศรีธนญชัย เป็นวรรณกรรมพื้นบ้ านประเภทนิทานมุขตลก
คนเจ้าปั ญญา และเป็นวรรณกรรมมุขปาฐะมาก่อนที่ จะมีการ
สร้างสรรค์เป็นวรรณกรรมลายลักษณ์ในรูปแบบของร้อยกรองที่
แต่งด้วยคำ�ประพันธ์ประเภทกาพย์และกลอนเสภา และรูปแบบ
ที่เป็นร้อยแก้ ว
นิทานศรีธนญชัยมีมาแต่โบราณ ไม่ปรากฏหลักฐานเกี่ยวกับ
ต้นกำ �เนิ ด สมั ยที่แต่ ง และชื่ อผู้ แต่ง วรรณกรรมเรื่ องนี้
มีชื่ อเสียงเป็นที่ รู้จั กกั นอย่างแพร่หลายมากที่ สุดเรื่ องหนึ่ ง
ในท้ องถิ่นต่ างๆ ของไทยตราบถึงปั จจุ บั น ภาคกลางและ
ภาคใต้ รู้จั กกั นในชื่ อ “ศรีธนญชั ย” ส่วนภาคเหนื อและ
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือรู้ จักกั นในชื่อ “เชียงเมี่ยง” แม้นิทาน
ศรีธนญชัยจะมี หลายสำ �นวน แต่ก็มีลักษณะร่ วมกั นในด้าน
โครงเรื่อง คื อ เป็ นเรื่องราวชีวิ ตของชายผู้หนึ่งซึ่ งใช้ปฏิภาณ
ไหวพริบเอาตั วรอดหรือแก้ ไขปัญหาต่างๆ ให้ผ่านพ้ นไปได้
โดยลำ �ดับ ตั้งแต่วั ยเด็กจนสิ้นอายุ ขัย เหตุการณ์แต่ละตอน
มีลักษณะเป็นเรื่องสั้นๆ ซึ่งสามารถหยิบยกมาเล่าแยกกันได้
วรรณกรรมเรื่ องนี้แสดงให้ เห็นภูมิ ปั ญญาและพลังทาง
ปัญญาในการสร้ างสรรค์ อันกอปรด้ วยศิลปะของการถ่ายทอด
เรื่องราวที่ ทำ�ให้เกิดอารมณ์ขัน โดยแสดงความเจ้าปัญญาของ
ตัวเอกในลักษณะที่คาดไม่ถึง หรือพลิกความคาดหมายได้อย่าง
ออกรส และแสดงพลังทางภาษาด้ วยการนำ�เอาถ้อยคำ� สำ�นวน
มาเล่นคำ� เล่นความหมายได้ตามความต้องการ ซึ่งนอกจากจะ
ใช้ความเถรตรงแล้ว ยังใช้กลวิธีอื่นๆ อีก เช่น การใช้กลอุบาย
การใช้จิ ตวิทยา และการหาเหตุ ผลโดยการเชื่อมโยงสิ่งต่างๆ
ที่ปกติ ไม่ค่อยมีใครนำ�มาสั มพันธ์กัน หรือโดยการมองสิ่งหนึ่ ง
สิ่งใดไปในทิศทางที่ตรงกันข้ ามกับคนอื่นมาแก้ ไขปัญหาหรื อ
เอาตัวรอดได้
เมื่อพิ นิจนิทานศรี ธนญชัยอย่างลึกซึ้งจะเห็นได้ ว่า ศิลปะ
การสร้างสรรค์ดังกล่ าวทำ�ให้นิ ทานศรี ธนญชัย มิ ได้มีคุณค่ า
ด้านการให้ ความบันเทิงหรื อสนุกสนานเพลิ ดเพลิ นเท่านั้ น
ศรีธนญชั ย
แต่ ยังมีคุ ณค่าที่ ให้สาระด้านความคิ ดด้วย กล่าวคื อ ได้แฝง
แนวคิดร่วมหรื อแนวคิดที่เป็นสากลของมนุ ษยชาติ คือเรื่อง
ความสำ �คัญของการใช้ปัญญา ปฏิ ภาณไหวพริบ เรื่ องความ
ขัดแย้งกับบุ คคลและความขัดแย้งกับค่านิยมของสังคม และเรื่ อง
“เสี ยหน้า” โดยได้นำ �สภาพแวดล้อม สังคมและวัฒนธรรมไทย
มาสอดแทรกไว้ ในเนื้อหาได้อย่ างกลมกลืน นอกจากนี้ ยังทำ�ให้
ประจักษ์ถึงสัจธรรมเกี่ยวกับความไม่เที่ยงที่ ว่า ไม่มีผู้ใดจะครอง
ความเป็นผู้ชนะได้ตลอดกาล และทำ �ให้ได้คิดว่า ควรใช้ปัญญา
ไปในทางสร้ างสรรค์มิใช่ทำ�ลาย
นิ ทานศรี ธนญชัยเป็นที่ชื่นชอบของคนทั้ งหลายก็เพราะ
สามารถทำ �ให้เกิดอารมณ์ร่วมไปกับเรื่องราวที่อยู่ ในโลกสมมุติ
ได้อย่างเต็ มที่ เสียงหัวเราะอันเกิ ดจากความหฤหรรษ์ในการ
ล้อเลี ยนเสียดสีบุ คคล หรือกฎเกณฑ์ ที่เคร่ งครัดในสังคมนั้ น
แสดงให้ เห็นบทบาทของ “มุกตลก” ว่าเป็นทางออกที่ ช่วย
ผ่ อนคลายหรือลดความตึ งเครียดของคนในสั งคมได้อย่าง
แยบคาย นิ ทานศรี ธนญชัยจึงสะท้ อนให้เห็นภูมิปั ญญาของ
ความคิดสร้ างสรรค์ที่ มีคุณค่ายิ่ง
ปั จจุบัน นิทานศรีธนญชั ย ยังเป็นที่รู้จักกั นอย่างแพร่หลาย
ในสั งคมไทย และเป็นที่รู้จั กของชาวต่างชาติ ด้วย เนื่องจาก
ลั กษณะ เ ด่ นของศรี ธนญชั ยคน เจ้ าปั ญญา ทำ � ใ ห้ เ กิ ด
แรงบั นดาลใจให้มีการนำ�ไปสร้างสรรค์เป็ นงานศิลปะในหลาย
รูปแบบ เช่ น จิตรกรรมฝาผนัง ในพระวิหารวัดปทุมวนาราม
ราชวรวิ หาร กรุงเทพมหานคร ภาพยนตร์ หนังสื อการ์ตู น
ภาพยนตร์การ์ตูน เป็นต้น