Page 82 - dcp7

71
เพลงหน้าพาทย์
เพลงหน้าพาทย์ เป็นเพลงไทยประเภทหนึ่งที่มี ทำ�นอง จังหวะ
และข้อบัญญัติ อย่างเป็นแบบแผนเพื่อใช้ในการบรรเลง ขับร้อง หรือ
การแสดง ทำ�หน้าที่เสริมความสมบูรณ์ของกิจแห่งพิธีกรรม และเพื่ อ
ใช้ในการแสดงตามบทบาทของตั วแสดง เพื่อให้การแสดงดำ�เนินไป
ตามเนื้อเรื่องของบทละคร
เพลงหน้าพาทย์แบ่งออกเป็นหลายประเภท จำ�แนกตามระดับ
ความสำ�คัญของเพลง คือ วงวิชาการดนตรีไทยแบ่งออกเป็น ๒ ระดับ
ชั้น คือ ระดับชั้นสูง และระดับสามัญ ส่วนในวงการทางนาฏศิ ลป์
โขน - ละคร กำ�หนด ๓ ระดับ คือระดั บชั้นสูง ระดับชั้นกลาง และ
ระดับชั้นต้น ความแตกต่างและความหลากหลายของเพลงหน้าพาทย์
ขึ้นอยู่กั บการนำ�เพลงมาใช้ตามกิจกรรมที่ กำ�หนด โดยนับถือกันว่ า
เพลงองค์พระพิราพเป็ นเพลงหน้าพาทย์ระดับสูงสุดเพลงหน้าพาทย์
ใช้ในการบรรเลงทั้ งในงานพระราชพิธี และงานพิ ธีกรรมต่างๆ ของ
สามัญชน และใช้เป็นสื่อในการแสดงความเคารพต่อพระรัตนตรัยและ
สิ่ งศักดิ ์สิทธิ์ เช่น เพลงสาธุการ ตระสันนิบาต ต่ อฤกษ์ยามมงคล
ความสุข สมหวัง เช่น เพลงมหาฤกษ์ เพลงมหาชัย เพลงประสิทธิ
เพลงโปรยข้าวตอก เพลงที่เรียบเรียงสำ�หรับประกอบเทศน์มหาชาติแต่ละกั ณฑ์ เพลงที่ลำ �ดับในพิธีไหว้ครู ในแขนง
ต่างๆ เช่น ดนตรีไทย นาฏศิลป์ไทย ช่ างศิลป์ ช่างสิบหมู่ ภาพยนตร์ แพทย์แผนโบราณ ฯลฯ ช่วยทำ�ให้เพลงหน้า
พาทย์เชื่อมโยงขั้นตอนของพิธีกรรม เช่น การอัญเชิญครู เทพเจ้า ครูที่ล่วงลับไปแล้ว มาสู่มณฑลพิธีเพื่อรับการบวงสรวง
และถวายเครื่องกระยาสังเวย การอำ�นวยพร เป็นต้น
ในปัจจุบันเพลงหน้าพาทย์ มี บทบาทต่อสังคมและวั ฒนธรรมไทยทั้งในงานที่เกี่ ยวกับพระราชพิธี งานพิธี กรรม
และงานด้านศิลปะการแสดงของไทย ในด้านการศึกษาดนตรี ไทยมีขนบและขั้นตอนสำ�คัญคือ ศิลปินดนตรีต้องเข้ ารับ
การครอบจับมื อเพื่อเรียนเพลงหน้าพาทย์ ตามระดับขั้นตอน คื อ เพลงสาธุการ ตระหญ้าปากคอก ตระบองกัน
บาทสกุณี และองค์พระพิราพ สถาบันที่มีการสืบทอดและรักษาเพลงหน้าพาทย์ เช่น สำ �นักดนตรี บ้านหรือคณะดนตรี
ของศิลปินมหาวิทยาลัย หรื อสถาบันการศึกษาที่เปิดสอนวิชาดนตรีไทย เช่น วิ ทยาลัยนาฏศิลป มหาวิทยาลัยต่างๆ
หน่วยงานของทางราชการ เช่น สำ�นักการสังคีต กรมศิลปากร วงดนตรีกรุงเทพมหานคร วงดนตรีไทยของแต่ละเหล่าทัพ
ฯลฯ
เรียบเรียงโดย รองศาสตราจารย์ ณรงค์ชั ย ปิฎกรัชต์
รำ�หน้าพาทย์ โดย ครูอาคม สายาคม