Page 155 - dcp7

144
ละครชาตรีได้แพร่หลายเป็นที่นิยมอยู่ในจั งหวัดภาคใต้ ของไทยก่อน จากนั้นจึงเข้ าสู่กรุงเทพ ๓ ครั้งด้วยกัน คือ
ครั้งแรกเมื่ อ พ.ศ. ๒๓๑๒ เมื่อสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี เสด็ จกรีฑาทัพไปปราบเจ้านครศรีธรรมราชและกวาดต้ อน
ผู้คนมาเมืองหลวงพร้อมด้วยพวกละคร ครั้ งที่ ๒ เมื่อ พ.ศ. ๒๓๒๓ ในการฉลองพระแก้วมรกต โปรดให้ละครของ
เจ้านครฯ ขึ้นมาแสดงและได้แสดงประชันกับละครผู้หญิงของหลวงด้วย และครั้งที่ ๓ เมื่อ พ.ศ. ๒๓๗๕ ในสมัยรัชกาลที ่ ๓
สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยุรวงศ์ (ดิศ บุนนาค) สมัยที่ดำ�รงตำ�แหน่งเป็นเจ้าพระยาพระคลัง ได้กรี ฑาทัพลงไป
ปราบปรามระงับเหตุการณ์ทางหัวเมืองภาคใต้ ขากลับกรุงเทพฯ มีผู้ที่มี ความสามารถในการแสดงละครชาตรีอพยพ
ติดตามกลับมาด้ วย และได้รวบรวมกั นตั้งเป็นคณะละครรับเหมา แสดงในงานต่างๆ ต่อมาจนเป็ นที่ขึ้นชื่อ และฝึกหัด
สืบต่อกันมาจนถึงทุกวันนี้
ละครชาตรีมีองค์ประกอบที่สำ�คัญ ดั งนี้
๑. โรง ละครชาตรีในครั้ งโบราณใช้เสา ๔ ต้น ปัก ๔ มุม เป็นสี่เหลี่ยมจั ตุรัส มีเตียง ๑ เตียง และเสากลางซึ่ง
ถือว่าเป็ นเสามหาชัยอีก ๑ เสาเท่านั้น ไม่มี ฉาก และมีหลังคาไว้บังแดดบั งฝน
๒. ละครชาตรีแต่ โบราณไม่สวมเสื้อเพราะทุกตั วใช้ผู้ชายแสดง ตัวยื นเครื่องซึ่ งเป็นตัวที่แต่ งกายดีกว่าตัวอื่น
ก็นุ่งสนับเพลา นุ่งผ้า คาดเจี ยรบาด มีห้อยหน้ า ห้อยข้าง สวมสังวาล ทับทรวง กรองคอบนตัวเปล่า บนศีรษะสวมเทริด
ต่อมาเมื่อมีผู้แสดงเป็นหญิง การแต่งกายจึงมักใช้แบบสวมเสื้ออนุ โลมอย่างละครนอก
๓. วิธีแสดง เริ่มต้นด้วยการทำ�พิธีบูชาครูเบิกโรงปี่พาทย์โหมโรงชาตรี ร้องประกาศหน้าบท จากนั้นตัวยืนเครื่อง
ออกมารำ�ซัดหน้าบทตามเพลง โดยการรำ�เวี ยนซ้ายซึ่งในสมั ยโบราณขณะที่รำ�ตัวรำ�จะต้องว่าอาคมไปด้วยเพื่อป้องกัน
เสนียดจัญไร เรี ยกว่า “ชั กยันต์” เริ่ มจับเรื่อง ตัวละครจะขึ้นนั่ งเตียงแสดง เมื่อเข้าเรื่ อง ตัวละครต้องร้องเองไม่มี
ต้นเสียงตัวละครตั วอื่นๆ ร้ องรับก็เป็นลูกคู่ และเมื่ อการแสดงจบลงจะรำ�ซั ดอีกครั้งหนึ่ง แต่ ครั้งนี้ เป็นการว่าอาคม
ถอยหลังและรำ�เวียนขวา เรียกว่า “คลายยันต์” เป็ นการถอนอาถรรพณ์ทั้งปวง
๔. เครื่องดนตรีที่ใช้ในการแสดง ประกอบด้ วย ปี่ สำ�หรับทำ�ทำ�นอง ๑ เลา โทน ๑ ใบ กลองชาตรี ๒ ใบ และ
ฆ้อง ๑ คู่ ไม่มี ปี่พาทย์ระนาดเอกอย่างที่เห็นในปัจจุบัน
ละครชาตรีได้ถู กปรับปรุงเปลี่ยนแปลงเรื่อยมาตามยุคสมัย เช่น การร้องดำ�เนินเรื่อง จากเดิมที่ เป็นทำ�นองของ
โนรา เช่น เพลงหน้าแตระ เพลงร่ายชาตรี เปลี่ ยนมาร้องเพลงไทยภาคกลางทำ�นอง ๒ ชั้นง่ายๆ มี การเพิ่มระนาดเอก
เข้ามาเพื่อจะได้ บรรเลงขับร้องและให้ตัวละครรำ �ได้ดีขึ้ น ไม่รำ�ซั ดชาตรีไหว้ครู แต่ใช้กระบวนรำ�เพลงช้า เพลงเร็ว
และเพลงลาแทน ซึ่งในวงการละครรำ �แก้บนเรียกว่า “รำ�ถวายมือ” ดังนั้น โดยสภาพความเป็นจริงแล้ว “ละครชาตรี”
แบบดั้งเดิมได้สูญหายไปจากวงการละครรำ�ของไทยมาไม่น้อยกว่า ๔๐ ปีแล้ ว แต่ละครชาตรีที่เรียกกันอยู่ในปัจจุบัน
มีสภาพเป็ นละครรำ�ที่ใช้สำ�หรับแก้บนเท่านั้น ตัวอย่างคณะละครชาตรีที่โดดเด่น เช่น คณะอุดมศิลป์ กระจ่างโชติ
จังหวัดพระนครศรีอยุธยา คณะเบญจา ศิษย์ฉลองศรี จังหวัดเพชรบุรี
ละครชาตรี ได้รับการขึ้ นทะเบียนเป็นมรดกภูมิ ปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติประจำ�ปีพุ ทธศักราช ๒๕๕๒