Page 120 - dcp7

109
ฟ้อนกลองตุ้ ม
เรียบเรียงโดย รองศาสตราจารย์ ปิยพันธ์ แสนทวีสุข
ฟ้อนกลองตุ้ม หรื อฟ้อนส่วยมือ เป็นการฟ้อนรำ�ที่เก่ าแก่และโบราณของชาวอีสาน เป็นศิลปะการฟ้อนรำ�ที่มี
ความเชื่อแฝงอยู่ด้วย และยังเป็นศิลปะที่ผสมผสานระหว่างการฟ้อนรำ� กับ ดนตรี (กลองตุ้ม) เป็นการฟ้ อนรำ�ตาม
ฉบับพื้นบ้าน คือโยกย้ายท่วงท่าการฟ้อนรำ�ไปตามอิ สระไม่มีการกำ�หนดท่วงท่าที่แน่นอน ในอดีตนิยมฟ้อนด้วยผู้ ชาย
ทั้งหมด เป็นการฟ้อนรำ�ประกอบจังหวะกลองตุ้ม ใช้ประกอบขบวนในการแห่บั้งไฟ การฟ้อนกลองตุ้ มมีอยู่ ๒ แบบ
ด้วยกัน แบบที่ หนึ่ง คือ การฟ้อนเป็นจังหวะในรูปแบบการฟ้อนแห่ เป็นขบวน แบบที่ สอง คือการฟ้อนประกอบทำ�นอง
กาพย์เซิ้ง เพื่อขอเหล้าหรือปัจจัยไทยทาน
เครื่องดนตรีที่ใช้ ประกอบและให้จังหวะในการฟ้อน ได้แก่ กลองตุ้ม เป็นกลอง ๒ หน้ าตัวกลองทำ�ด้วยไม้ประดู่
หน้ากลองทำ�ด้ วยหนังวัวหรือหนังควาย ไม้ตีกลองทำ�ด้วยแก่นไม้แท้ไม่ มีการหุ้มหัวไม้ตี และพางฮาด มีลักษณะคล้าย
ฆ้อง แต่ไม่มี ปุ่มฆ้อง ใช้ตี แทรกกับเสียงกลอง
วงกลองตุ้มหรื อคณะกลองตุ้มที่ใช้บรรเลงประกอบการฟ้ อนนั้น ประกอบด้ วยเครื่องดนตรีประเภทเครื่องตีคือ
กลองตุ้ม และมี เครื่องดนตรี ที่ดำ�เนินทำ�นอง เช่ น พิณ และ แคน นำ�มาบรรเลงร่วมในการประสมวง และอาจมีหรือ
ไม่มี การขับร้องประกอบด้วยก็ได้
การฟ้อนท่าฟ้อนที่ได้รับการสืบทอดมาตั้งแต่ครั้ ง
บรรพบุรุ ษ รวมทั้ งมีการคิ ดประดิษฐ์ ท่าฟ้อนขึ้ นใหม่
มีท่าฟ้ อนพื้นฐาน ๓ ท่ าคื อ ท่าที่ ๑ เริ่มด้วยท่ายกมือ
ทั้งสองข้างโดยกางข้อศอกให้ตั้ งฉากและขนานกัน แบมือ
ให้หลังมือหันเข้าหาผู้ฟ้อน แล้วแกว่งแขนขึ้นลงข้างลำ�ตัว
สลับไปมา ซ้าย-ขวา เป็นการเชื้อเชิญให้พี่น้องทั้งหลายมา
ร่วมงานสนุกสนานรื่นเริงในประเพณีบุญบั้งไฟ ท่ าที่ ๒
ยกมือทั้งสองแบออก แล้วไขว้กันอยู่ระดับหน้าผาก งอศอก
เป็นการแสดงถึงความสามัคคีพร้อมเพรี ยงของชาวบ้าน
ท่าที่ ๓ ยื่นแขนทั้ งสองข้างออกไปข้ างหน้า ให้ฝ่ ามือ
ขนานกั นมีความหมายให้ ไปสู่ จุดมุ่ งหมายเดี ยวกั น
ในอั นที่จะปฏิ บัติสื บทอดประเพณีที่ ถูกต้องและดีงาม
การฟ้อนจะฟ้อนถอยหลัง
ภาพ : การแสดงฟ้อนกลองตุ้ม
ที่มา : กรมส่งเสริมวัฒนธรรม