Page 96 - dcp6

Basic HTML Version

85
ประการแรก หลั
งจากการเสด็
จดั
บขั
นธ์
ปริ
นิ
พพานของพระพุ
ทธเจ้
าแล้
ว พระธาตุ
เจดี
ย์
ถื
อเป็
นสั
ญลั
กษณ์
และ
ความชอบธรรมในการเป็
นตั
วแทนขององค์
สมเด็
จพระสั
มมาสั
มพุ
ทธเจ้
าและได้
กลายมาเป็
นคติ
การบู
ชา
พระบรมธาตุ
เจดี
ย์
ที่
แพร่
จากอิ
นเดี
ยเข้
ามาสู่
ภู
มิ
ภาคในดิ
นแดนแถบเอเซี
ยตะวั
นออกเฉี
ยงใต้
หรื
อที่
เรี
ยกกั
นว่
อุ
ษาคเนย์
และเผยแพร่
เข้
ามาในล้
านนาในรั
ชสมั
ยของพญากื
อนา (พ.ศ.๑๘๙๙ – ๑๙๒๘) โดยมี
ตำ
�นานต่
าง ๆ เป็
เครื่
องมื
อรั
บรองความชอบธรรมนั้
นไว้
เช่
น ตำ
�นานมู
ลศาสนา ชิ
นกาลมาลี
ปกรณ์
และ ตำ
�นานพระเจ้
าเลี
ยบโลก
ประการที่
สอง คติ
ความเชื่
อในเรื่
องโหราศาสตร์
อั
นมี
สั
ตว์
สั
ญลั
กษณ์
เป็
นที่
พึ่
งประจำ
�ปี
เกิ
ดของคนที่
ควบคู่
ไปกั
การนั
บปี
นั
กษั
ตรแบบล้
านนาคื
อจำ
�นวน ๑๒ นั
กษั
ตร และฐานคิ
ดในระบบจั
กรวาลวิ
ทยาเรื่
องการเกิ
ดมาในโลกนี้
ว่
า ก่
อน
ที่
จะมาเกิ
ดเป็
นชี
วิ
ตในโลกนี้
ช่
วงก่
อนการปฏิ
สนธิ
จะก่
อรู
ปเป็
นภาวะของจิ
ตที่
นิ่
งสถิ
ตอยู่
ณ องค์
พระธาตุ
องค์
สำ
�คั
ที่
ประจำ
�ในแต่
ละรอบปี
เมื่
อครบวาระแล้
ว ดวงจิ
ตนั้
นก็
จะเปลี่
ยนรู
ปเป็
นสั
ญลั
กษณ์
ของดาวประกายพฤกษ์
หรื
อดาว
พระศุ
กร์
เข้
าสู่
ช่
วงแห่
งการปฏิ
สนธิ
ก่
อเกิ
ดเป็
นมนุ
ษย์
ต่
อไป (บุ
ญคิ
ด วั
ชรศาสตร์
, ๒๕๓๓ อ้
างใน เธี
ยรชาย อั
กษรดิ
ษฐ์
,
อ้
างแล้
ว, หน้
า ๒๓๔)
ประการที่
สาม เป็
นการบู
รณาการทางสั
งคมและวั
ฒนธรรมของอำ
�นาจฝ่
ายเมื
องที่
จะให้
เป็
นศู
นย์
กลางของ
ความสั
มพั
นธ์
ระหว่
างกลุ่
มชาติ
พั
นธุ์
ต่
าง ๆ ในดิ
นแดนล้
านนา รวมไปถึ
งล้
านช้
าง มอญและพม่
าด้
วย โดยการซ้
อนทั
คติ
การนั
บปี
นั
กษั
ตรลงไปบนพระธาตุ
องค์
สำ
�คั
ญที่
ตั้
งอยู่
ณ พื้
นที่
ต่
าง ๆ ทั้
งทางภู
มิ
ศาสตร์
กายภาพและภู
มิ
ศาสตร์
สั
งคมให้
กลายเป็
นศู
นย์
รวมของการจาริ
กแสวงบุ
ญโดยการเดิ
นทางไปไหว้
พระธาตุ
ประจำ
�ปี
เกิ
ดของตั
วเองอั
นรวมไปถึ
การทำ
�บุ
ญสะเดาะเคราะห์
เสริ
มสร้
างความเป็
นสิ
ริ
มงคลให้
แก่
ตั
วเองเป็
นประจำ
�ทุ
กปี
สิ่
งนี้
จะทำ
�ให้
คนแต่
ละเมื
อง
ที่
อยู่
ในเขตแคว้
นเดี
ยวกั
นเกิ
ดความสั
มพั
นธ์
กั
นด้
วย (ศรี
ศั
กร วั
ลลิ
โภดม, ๒๕๓๙ อ้
างใน เธี
ยรชาย อั
กษรดิ
ษฐ์
, อ้
างแล้
ว,
หน้
า ๒๓๖)
หากจะมองในเรื่
องคุ
ณค่
าและบทบาทของมรดกภู
มิ
ปั
ญญาทางวั
ฒนธรรมของตำ
�นานพระธาตุ
ประจำ
�ปี
เกิ
ดที่
มี
ต่
อวิ
ถี
ชุ
มชน อาจมองได้
ว่
“พระธาตุ
ถื
อเป็
นสมบั
ติ
ทางวั
ฒนธรรมของสั
งคมพุ
ทธศาสนาในล้
านนา แต่
หากจะมอง
จากมุ
มมองทางด้
าน
“การเมื
องเรื่
องพื้
นที่
และการสร้
างวาทกรรมทางสั
งคมเพื่
อการต่
อรองทางอำ
�นาจการปกครอง
แล้
วก็
จะเห็
นได้
ว่
า พระธาตุ
ประจำ
�ปี
เกิ
ดได้
เพิ่
มบทบาทฐานะความสำ
�คั
ญในเชิ
งพื้
นที่
ให้
กลายเป็
นพื้
นที่
ศั
กดิ์
สิ
ทธิ์
ที่
เชื่
อมโยงไปถึ
งปี
เกิ
ดของกษั
ตริ
ย์
ในฐานะผู้
นำ
�ของพื้
นที่
นั้
นด้
วย ขณะเดี
ยวกั
นก็
มี
บทบาทหน้
าที่
ในการสร้
างเครื
อข่
าย
ความสั
มพั
นธ์
ทางสั
งคมให้
กั
บคนในพื้
นที่
ได้
ไปมาหาสู่
กั
น โดยมี
พระธาตุ
ประจำ
�ปี
เกิ
ดเป็
นแกนยึ
ดโยงความสั
มพั
นธ์
นั้
นไว้
พระธาตุ
ประจำ
�ปี
เกิ
ด จึ
งกลายเป็
นสั
ญลั
กษณ์
อั
นเป็
นตั
วแทนเชิ
งอำ
�นาจของกษั
ตริ
ย์
ในพื้
นที่
นั้
นไปด้
วย การกำ
�หนดให้
พระธาตุ
ที่
ประดิ
ษฐานในแต่
ละพื้
นที่
ของชุ
มชนท้
องถิ
นเป็
นพระธาตุ
ประจำ
�วั
นเกิ
ดและนำ
�ไปสู่
ประเพณี
การเดิ
นทางไป
มาหาสู่
กั
น โดยมี
เป้
าหมายเพื่
อการไป
“ขึ้
นธาตุ
หรื
อการบู
ชากราบไหว้
พระธาตุ
ประจำ
�ปี
เกิ
ดของคนนั
นนั
บได้
ว่
าเป็
กุ
ศโลบายอั
นแยบยลในลั
กษณะการสร้
างอำ
�นาจต่
อรองทางสั
งคมและการเมื
องแบบประนี
ประนอม โดยการยกฐานะ
บทบาทความสำ
�คั
ญไปอยู่
ที่
พระธาตุ
แล้
วสวมทั
บลงไปบนพื้
นที่
ของหั
วเมื
องสำ
�คั
ญ ซึ่
งโดยนั
ยก็
คื
อการสร้
างความสำ
�คั
หรื
อความชอบธรรมขึ้
นในเชิ
งพื้
นที่
ทั้
งที่
เป็
นพื้
นที่
ทางภู
มิ
ศาสตร์
กายภาพและพื้
นที่
ทางสั
งคมให้
กั
บท้
องถิ่
นนั่
นเอง
หากอธิ
บายจากมุ
มมองเรื่
องอำ
�นาจทางการเมื
องการปกครองของฝ่
ายล้
านนา อาจวิ
เคราะห์
ได้
ว่
าพระธาตุ
ประจำ
ปี
เกิ
ดเป็
นเครื่
องมื
อเชิ
งสั
ญลั
กษณ์
ของการสร้
างพื้
นที่
ทางสั
งคมและอำ
�นาจของหั
วเมื
องในล้
านนาเพื่
อตอบโต้
กั
บอิ
ทธิ
พล