Page 82 - dcp6

71
ตำ�นานพญาคันคาก
เรียบเรียงโดย รองศาสตราจารย์ปฐม หงษ์สุวรรณ
ตำ�นาน พญาคันคาก (พญาคางคก) เป็นวรรณกรรมพื้ นบ้านที่ปรากฏอยู่อย่ างแพร่หลายในการรั บรู้ของ
ชาวอีสานและล้านนา มี ชื่อรู้จักกันโดยทั่วไปว่า ตำ�นานพญาคันคาก แต่บางถิ่นก็อาจเรียกชื่อว่า ตำ�นานพญาคางคาก
ธัมม์พญาคางคากหรือ พญาคันคากชาดก ในท้องถิ่นล้านนามีชื่อว่า คันธฆาฎกะ และ สุวัณณจักกวัตติราช
มีข้อสั งเกตว่า ตำ �นาน พญาคันคาก เป็นเรื่องที่รั บรู้กันอย่างกว้างขวาง ในภาคอีสานและประเทศสาธารณรัฐ
ประชาธิปไตยประชาชนลาว มีเอกสารใบลานในแทบทุกจังหวัด
ตำ �นานพื้นบ้านเรื่ องนี้ ได้รั บการปรั บเปลี่ยนให้เป็ นชาดกพื้ นบ้าน และบางครั้งถู กจั ดให้เป็ นวรรณกรรม
พุทธศาสนาในท้องถิ่นด้วย เหตุที่ชาวอีสานเชื่ อว่าเป็นนิทานชาดก เนื่องจากพญาคันคากมีสถานภาพเป็ นพระโพธิสัตว์
เสวยพระชาติเป็นคางคก เป็นโอรสของกษัตริย์ เหตุที่พระองค์ได้ชื่อว่า “พญาคันคาก” เป็นเพราะเมื่อครั้งประสูติ
ออกมาเป็นกุมารนั้นมีผิวเนื้อและรู ปร่างเหมือนคางคก ซึ่งในภาษาถิ่ นอีสานเรียกว่า “คันคาก” แม้ มีรูปร่างอัปลักษณ์
แต่พญาคันคากนี้ก็ มีบุญญาธิการมาก มีพระอินทร์คอยช่วยเหลือ จนเป็นที่เคารพนับถือของชาวเมือง เป็นเหตุให้ผู้คน
ลืมเซ่นสรวงบูชาพญาแถน ทำ�ให้แถนโกรธไม่ย่อมปล่อยนํ้าฝนให้ตกลงมายังโลกมนุษย์ พญาคันคากจึงอาสานำ�เอา
ไพร่พลบรรดาสัตว์ต่ างๆ อาทิ ปลวก ผึ้ง ต่อ แตน งู ช้าง ม้า วั ว ควาย ขึ้นไปช่วยกันรบกับพญาแถนบนเมื องฟ้าจน
ได้รับชัยชนะ พญาแถนจึงยอมปล่อยนํ้าฝนให้ตกลงมายังโลกมนุษย์ตามเดิม