Page 29 - dcp6

18
นิทานปลาบู่ทอง
เรียบเรียงโดย รองศาสตราจารย์ รังสรรค์ จันต๊ ะ
ปลาบู่ทอง เป็นนิทานพื้นบ้านที่ นิยมเล่ากันอย่างแพร่หลายมานานในทุกภาคของประเทศไทย เนื้อเรื่องเป็นเรื่ อง
ของความอิจฉาริ ษยาอาฆาตระหว่างเมียหลวงเมียน้อย เมียหลวงตายไปเกิดเป็นปลาบู่ทอง และต่อมาเกิดเป็นต้นโพธิ์เงิน
โพธิ์ทอง นางเอื้อยผู้ เป็นนางเอกถูกแม่เลี้ยงกลั่นแกล้งอย่างไม่เป็นธรรมจนตกทุกข์ได้ยาก แต่เมื่อกษัตริ ย์ประพาสป่า
นางเอื้อยเป็นผู้ถอนต้ นโพธิ์เงินโพธิ์ทองได้ จึงได้เป็นมเหสี ของกษัตริย์ แต่ต่อมาก็หลงกลแม่เลี้ยงจนตายไปและเกิด
เป็นนกแขกเต้า จนฤาษีต้องมาช่วยชุ บชีวิตคืนมา ตอนท้ายเรื่องสะท้อนให้เห็นว่าคนดี ย่อมตกนํ้าไม่ ไหลตกไฟไม่ไหม้
ทำ�ดีได้ดี ทำ�ชั่วได้ชั่ ว เป็นต้น
นิทาน ปลาบู่ทอง ปรากฏเป็นชื่อนิทานที่แพร่กระจายอยู่ ในกลุ่มคนไททั่ วไปอีกหลายชื่อ เช่ น เต่าน้อยอองคำ�
นางอุทธรา ในภาคเหนือของไทย มีทั้งสำ�นวนที่เป็นมุขปาฐะและสำ�นวนลายลักษณ์ประเภทนิทานชาดกนอกนิบาต
นิทานคำ�กาพย์ คำ�กลอน เรื่องเล่าแบบนิทานทั่วไปในหนังสือหรือสื่อสิ่งพิมพ์แบบอื่น ๆ หนังสือแบบเรียนของกระทรวง
ศึกษาธิการ ที่ใช้เป็นหนั งสือตำ�ราประเภทนิทานสำ�หรับเด็ ก ตลอดจนถึงการนำ�ไปสร้างเป็นบทภาพยนตร์และละคร
โทรทัศน์สมัยใหม่หลายสำ�นวน
นิทาน ปลาบู่ทอง สะท้อนสภาพการทำ �มาหากินและวิถีทางวัฒนธรรมของชาวพื้นบ้ านท้องถิ่น เช่น การหาปลา
เลี้ยงวัวควายในทุ่งนา การเสี่ยงทาย พิธีกรรมพื้นบ้ าน พิธีกรรมทางไสยศาสตร์ หรือทางพุทธศาสนา เช่น การเรียกขวัญ
ลางสังหรณ์ การเลี้ยงดูบุตร เป็นต้น
นอกจากนี้ นิทาน ปลาบู่ ทอง ยังดำ�รงอยู่ในวิ ถีชีวิ ตไทยในมิติ ต่างๆ เช่ น เป็นชื่ อบ้านนามเมืองในถิ่ นทาง
ภาคเหนือตอนบนของไทยหลายแห่ง เช่น ในอำ�เภอหางดง จังหวัดเชียงใหม่ อำ �เภอเชียงคำ� จั งหวัดเชียงราย ตลอดจน
มีการเทศน์ธัมม์ เต่าน้อยอองคำ� โดยพระสงฆ์ ในวันพระระหว่างเข้าพรรษาในถิ่นภาคเหนือ โดยจะมีชาวบ้านรับเป็น
ศรัทธาหรื อเจ้าภาพกั ณฑ์เทศน์ในแต่ละวันพระ เรี ยกว่าการ “ทานธั มม์” โดยไปซื้อธัมม์สมัยใหม่ที่พิมพ์ด้วยอักษร
ไทยกลาง แต่มี รูปแบบเป็นเล่มยาวคล้ายกับใบลานมาถวายพระ หรื อบางวัดก็ใช้วิ ธีการ “บูชา” เอาจากที่วั ดมีอยู่แล้ว
ซึ่งถือว่าการทานธั มม์ดังกล่าวเป็นการทำ�บุญอย่ างหนึ่งและได้กุศลแรง
ในปัจจุบัน นิทาน ปลาบู่ทอง ก็ดำ �รงอยู่ในสื่อสมัยใหม่ เช่น เป็ นบทภาพยนตร์ ละครโทรทัศน์ รวมถึงหนั งสือ
การ์ตู นสำ�หรับเด็ กอีกหลายสำ�นวน
นิทานปลาบู่ทอง ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติประจำ�ปีพุทธศักราช ๒๕๕๔