Page 150 - dcp6

139
รูปแบบโครงสร้างของ ผญาอีสาน มี ทั้งแบบมีสั มผัสและไม่ มีสัมผัส คนอีสานในอดีตใช้ผญาในโอกาสต่าง ๆ
ทั่วไป ทั้งในงานประเพณี หรือในกิจกรรม ทางสังคมต่าง ๆ เช่ น ในพิธีทำ�บุญ งานแต่งงาน ในการละเล่นพื้นบ้าน หรือ
แม้ในชีวิตประจำ�วัน การแสดงพื้นบ้าน เช่น หมอลำ� จะมีผญาสอดแทรกอยู่มาก ผญาอีสานแบ่งได้หลายประเภทตาม
ความหมายและการตีความเนื้อหาของผญา เช่น ผญาเกี้ยว เป็นคำ�พูดที่หนุ่ มสาวใช้พูดจาเกี้ยวพาราสีหรือหยอกล้อกัน
อาจเป็นคำ�เปรี ยบเปรย หรือมีความหมายได้หลายทาง ผญาคำ�สอน เป็นผญาที่สั่ งสอน หรือชี้แนะแนวทางในการ
ประพฤติปฏิบัติ ผญาปรั ชญา หรือปริ ศนา เป็นคำ�พูด ที่ต้องมีการตีความให้เป็นรูปธรรมอีกต่อหนึ่ง และ ผญาสุภาษิต
หรือ ผญาภาษิ ต เป็นคำ�พูดที่เป็นข้อเตือนใจและชี้แนะให้คนในสังคมประพฤติปฏิบัติตนให้เหมาะสม
ในปัจจุบัน ผญาอีสาน มี ผู้ใช้
น้อยลงทุกขณะ และมีบทบาทลดลง
ทุกที ครูหมอลำ�จำ�นวนมากก็ไม่ ได้
ใช้คำ�ผญาในการแสดงเหมื อนเช่น
แต่ก่อน ผู้กล่าวผญามั กเป็นผู้สูงวัย
ผญาจึงอยู่ ในภาวะเสี่ยงสูงต่ อการ
สูญหาย ที่ปรากฏใช้ก็อยู่ในลักษณะ
กระจั ดกระจายทั่ ว ไปใ นภาค
ตะวันออกเฉียงเหนือ นอกจากนี้
การเก็บรวบรวมคำ�ผญา การแสดง
ความหมายของคำ�ที่ปรากฏในผญา
การตีความคำ�ผญาทั้ งบท และ การ
จัดเก็บคำ �ผญาให้เป็นหมวดหมู่เท่า
ที่มีอยู่ ยังมีความหลากหลาย และ
ยังไม่สมบูรณ์
ชุมชนที่ พบว่ามีการรวมตัว
กันสืบทอด ผญาอีสาน เช่น จังหวัด
ขอนแก่น จังหวัดกาฬสินธุ์ จังหวัด
มุกดาหาร และจังหวัดอุบลราชธานี
แต่อยู่ในลักษณะ ต่างคนต่างทำ� ยัง
ไม่มี การร่วมมื อกันในระดับกว้ าง
เท่าใดนัก
ผญาอี สาน ได้ รั บการ
ขึ้นทะเบี ยนเป็ นมรดกภูมิ ปั ญญา
ทางวัฒนธรรมของชาติ ประจำ �ปี
พุทธศักราช ๒๕๕๖