Page 138 - dcp6

127
บททำ�ขวัญข้าว
เรียบเรียงโดย นํ้ ามนต์ อยู่อินทร์
บททำ�ขวั ญข้าว เป็นมรดกทางภูมิ ปัญญาที่สำ�คัญสำ �หรับชาวนา ชาวนาจะประกอบพิธีทำ�ขวั ญข้าวหลายครั้ง
ในแต่ละปีซึ่งแสดงให้เห็นวิธีคิ ดของคนไทยที่มีความนบนอบต่อแม่ โพสพซึ่งเชื่อว่าเป็นขวัญของต้นข้าว และเชื่อว่ าเมื่อ
แม่โพสพพอใจก็จะดลบั นดาลให้ข้าวในนาเจริญงอกงาม หรือข้ าวที่มีอยู่ ในยุ้งฉางมีปริมาณมากตักไปกินใช้เท่าไร
ก็ไม่หมด ชาวนาในแต่ ละภาคประกอบพิธีทำ�ขวัญข้ าวไม่พร้ อมกัน แต่ที่พบว่ามี ลักษณะคล้ายกันคือ การทำ�ขวั ญข้าว
ตอนข้าวตั้ งท้อง และการทำ�ขวั ญข้าวตอนขนข้าวขึ้ นยุ้งแล้ ว ในการทำ�ขวัญจะต้ องมีบทประกอบพิธี ซึ่งเรี ยกว่า
“บททำ�ขวั ญข้าว” ในแต่ละท้องถิ่นเรียกแตกต่างกันไป เช่น ภาคเหนือเรียกว่า คำ�ฮ้องขวัญข้ าว หรือ คำ�เรียกขวั ญข้าว
ภาคอีสาน เรี ยกว่า คำ�สู่ขวัญข้ าว ภาคกลางและภาคใต้เรียกว่า บททำ �ขวัญข้าว เป็นต้น
บททำ�ขวัญข้ าว มีทั้งลักษณะที่คล้ายกั นและแตกต่างกันไปในแต่ละท้องถิ่น ส่วนที่คล้ ายคลึงกันก็คือ ส่วนที่
กล่าวเชิญขวัญหรือเรียกขวั ญ ส่วนนี้จะเป็นส่วนที่เรียกขวัญแม่โพสพ และอีกส่วนหนึ่ งคือส่วนที่เป็นการขอพรหรือการ
ขอร้องแม่โพสพ ส่วนนี้เป็นส่วนที่แสดงถึงความปรารถนาของชาวนา ที่ต้องการให้ ขวัญข้าวหรือแม่โพสพดลบันดาลใน
สิ่งที่เขาต้องการ ส่วนเนื้อหาที่แตกต่างกันไปบ้างในแต่ละท้องถิ่นน่าจะเป็นสิ่งที่มี เฉพาะในท้องถิ่นนั้ นๆ เช่น ชื่อพั นธุ์
ข้าวพื้นเมื องที่มีประจำ�ถิ่น หรือตำ�นานเกี่ยวกับข้าวหรือแม่โพสพที่เป็นเรื่องเล่าที่รับรู้กันในท้องถิ่นนั้ นๆ เป็นต้น