Page 104 - dcp6

93
ในประเด็นเรื่องความสัมพันธ์ระหว่างตำ�นานที่เกี่ ยวกับพระพุทธรู ปลอยนํ้ากับวิถีชีวิตและวัฒนธรรม ประการที่
๑ ตำ�นานพระพุทธรู ปลอยนํ้าสอดคล้องกับวิถีชีวิ ตของกลุ่มชนเจ้าของตำ �นาน กล่าวคือ ในแง่หนึ่งเป็น ที่น่าสังเกต
ว่าบริเวณที่มั กพบตำ�นานพระพุทธรูปลอยนํ้า คือ พื้นที่ริ มแม่นํ้าเจ้าพระยา แม่นํ้าท่าจีน แม่นํ้าแม่ กลอง และแม่นํ้า
บางปะกง ทำ�ให้สั นนิษฐานว่าการเกิดขึ้น การดำ�รงอยู่ และการแพร่กระจายของตำ�นานพระพุทธรูปลอยนํ้าสัมพันธ์
กับเส้นทางการคมนาคมทางนํ้าในสมัยโบราณซึ่งต้องอาศัยแม่ นํ้าต่างๆ เหล่านี้เป็นสำ�คัญ และการที่ตำ�นานลักษณะนี ้
พบมากในกลุ่มชนที่สืบเชื ้ อสายมาตั้งแต่ครั้งกรุงศรีอยุธยาอาจเป็น “ภาษาสัญลักษณ์” ของการที่พระพุทธรูป ได้รับการ
เคลื่อนย้ายจากกรุ งศรีอยุธยามายังกรุงรัตนโกสินทร์ด้วยเส้นทางนํ้า เช่น ตำ�นานหลวงพ่อโสธร บางสำ�นวนกล่าวถึ ง
การนำ� “พระพุทธรูปหนีพม่า” เมื่อครั้งเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่ ๒
ประการที่ ๒ ตำ�นานพระพุทธรูปลอยนํ้าทำ�หน้ าที่เป็นทั้ง “ตำ�นานสิ่งศักดิ์สิทธิ์ประจำ�ถิ่น” และ “ตำ�นานอธิบาย
ภูมินาม” ซึ่งผูกโยงเอาพระพุทธรู ปสำ�คัญ กลุ่มชน และท้องถิ่นเข้าไว้ด้ วยกัน สำ�หรับการอธิบายภูมิ นามของสถานที่
ในตำ�นานเป็นไปทั้ งเพื่อสร้างความน่าเชื่อถือให้ตำ�นานในฐานะ “เรื่องจริง” เพราะเกิดขึ้ นใน “สถานที่จริง และเพื่อ
บอกเป็นนัยว่า ตำ�นานไม่ได้เป็นเฉพาะประวัติ ความเป็นมาของพระพุทธรูปเท่านั้นเท่านั้น ทว่าเป็นประวัติของสถานที ่
ต่างๆ ภายในท้องถิ่นด้วย ดั งนี้แล้วความสัมพันธ์ ระหว่าง “พระพุทธรู ป” กับ “ท้องถิ่น” และ “กลุ่มชน” จึงผูกโยง
กันอย่างเหนียวแน่นและยิ่งพิจารณาร่วมกับอิทธิปาฏิหาริย์ “ลอยทวนนํ้า” และ “ลอยวนอยู่ กับที่” ก็ยิ่งยืนยันความ
ผูกพันระหว่างพระพุทธรูปกับท้องถิ่น ผ่านเนื้อหาของตำ�นานที่ “สื่อสาร” ว่ าพระพุทธรูปประสงค์ที่จะมาประดิษฐาน
อยู่ในท้ องถิ่น จึ งได้แสดงปาฏิหาริย์ลอยทวนนํ้าเพื่อกลับมาประดิ ษฐาน หรือลอยวนเพื่อยืนยันว่า จะประดิษฐานอยู่
ณ ที่แห่งนั้น
ประการที่ ๓ ตำ �นานพระพุทธรูปลอยนํ้าที่กล่าวถึงพระพุทธรู ปพี่น้องสื่อถึ งร่องรอยความเป็นเครือญาติ หรือ
เป็นกลุ่มชนต่างท้องที่ที่มีปฏิสัมพันธ์ระหว่ างกัน เช่นกรณีของ ตำ �นานหลวงพ่อบ้านแหลม-หลวงพ่อเขาตะเครา ที่
เมื่อสืบค้นแล้วก็พบว่ า นอกจากทั้งในจังหวัดสมุทรสงครามและจั งหวัดเพชรบุรีต่ างก็มีสถานที่ที่ชื่อว่า “บ้านแหลม”
เหมือนกันแล้ว ทั้งสองชุมชนยังมีการติดต่อค้ าขาย แลกเปลี่ยนทรัพยากรกันมาเป็ นเวลายาวนานอีกด้วย
ในทางกลับกัน บางตำ�นานก็แสดงร่องรอยปฏิสัมพันธ์ระหว่างกลุ่มชนต่างศาสนา ต่างวัฒนธรรมที่อาศัยอยู่ใน
ท้องถิ่นเดียวกัน ตั วอย่างเช่น ตำ �นานหลวงพ่อเกษสมุ ทร วัดป่างิ้ว จังหวัดปทุมธานี เล่ าว่ามี ชายสองคน คนหนึ่งชื่อ
นายโทนเป็นชาวพุทธเชื้ อสายลาว ส่วนอีกคนเป็ นอิสลามชื่อว่านายฮับ ทั้งสองลงเรือลำ �เดียวกันไปวางเบ็ดราวแม่นํ้า
เจ้าพระยาบริเวณหน้าวัดเจดีย์ทองซึ่งอยู่ด้านใต้ของวัดป่างิ้ว นายโทนเป็นคนถือท้ายเรื อ ส่วนนายฮับเป็นคนสาวราวเบ็ด
ปรากฏว่ามี พระพุทธรูปติดเบ็ดมา นายฮับเป็นอิสลามไม่ ได้สนใจ นายโทนจึ งเป็นผู้นำ�พระพุทธรูปขึ้นมาถวายให้พระครู
ถาวรกิจโกศล เจ้ าอาวาสวัดป่างิ้วในขณะนั้น จากตำ�นานเล่าประวัติความเป็นมาของพระพุทธรูปองค์นี้ทำ�ให้มองเห็ น
ภาพความหลากหลายทางชาติพันธุ์ของผู้คนที่อาศัยอยู่ในพื้นที่สามโคก จังหวัดปทุมธานีกล่าวคือ แม้จะเป็นตำ�นาน
พระพุทธรูปใน “วั ดมอญ” ทว่ากลั บกล่าวว่า ผู้ที่ค้นพบพระพุทธรู ปหลวงพ่อเกษสมุทรเป็น “ชาวพุทธเชื้อสายลาว”
และ “ชาวอิสลาม” ตลอดจนสื่อภาพการทำ �มาหากินอย่างถ้อยทีถ้อยอาศัยซึ่งกันและกัน