Page 52 - dcp5

43
ภาษาบีซู
เรียบเรียงโดย มยุ รี ถาวรพัฒน์
บีซู (Bisu) หรื อบี่สู่ มบีซู มีซู มีบีซู เลาเมียน เป็นกลุ่มชาติพันธุ์ที่พูดภาษาตระกูลทิเบต-พม่ า คำ�ว่า “บีซู” เป็น
ชื่อที่ชาวบ้ านเรียกตนเองและเรี ยกภาษาของเขา และในทางราชการหรือคนทั่วไปเรียกชนกลุ่มนี้ ว่า “ลัวะ” คนบีซู
ตั้งบ้านเรือนอยู่ ที่บ้านดอยชมภู อำ�เภอแม่ลาว บ้านปุยคำ� อำ �เภอเมือง และบ้านผาแดง อำ�เภอพาน จั งหวัดเชียงราย
มีจำ�นวนประชากรประมาณ ๕๐๐ คน ภาษานี้ จัดอยู่ ในตระกูลทิเบต-พม่า สาขาโลโล
ตามหลักฐานพงศาวดารจีน ค.ศ. ๑๘๐๑ (พ.ศ. ๒๓๔๔) บีซูน่าจะมาจากสิบสองปันนา ประเทศจีน ตอนใต้
โดยมีผู้นำ�ของชนเผ่าละหู่ ๒ คน ชื่อว่า ลี เวนมิง (Li Wenming) และ ลี เซี ยวลาว (Li Xiaolao) ร่วมมือกับชาวบีซู
ต่อต้ านผู้ว่ าราชการและจักรพรรดิจีนที่มีชื่อว่า เจียคิง (Jia Qing) ซึ่งเป็นผู้ที่มีความโหดร้ายมาก แต่ทั้งชนเผ่าละหู่
และบีซูก่อการปฏิวัติ ไม่สำ�เร็จ จึงหนี เข้ามาในประเทศไทย
ภาษาบีซูจัดอยู่ในตระกูลจีน-ทิเบต (Sino-Tibetan) ตระกูลย่อย ทิเบต-พม่า สาขาโลโล ภาษาบีซู ที่บ้านดอย
ชมภู ตำ�บลโป่งแพร่ อำ�เภอแม่ลาว จังหวัดเชียงราย มีพยัญชนะต้น ๒๙ หน่วยเสียง มี ๔ หน่วยเสียง ที่คนรุ่นใหม่
ไม่ออกเสียง ได้แก่ ฮน ฮม ฮย และ ฮล สระมี ๑๐ หน่วยเสียง ความสั้ นยาวของเสียงสระไม่มีนัยสำ�คั ญทางความ
หมายซึ่งเป็นเอกลักษณ์ของภาษาตระกูลทิเบต-พม่า กล่าวคือ จะออกเสียงสระเสียงสั้นหรือยาวก็ได้ ไม่ได้ทำ�ให้ความ
หมายเปลี่ยนไป เช่น ยะ-ยา “ไร่” ซึ่งต่างจากภาษาไทยที่การออกเสียงสระสั้นหรือยาวทำ�ให้ความหมายเปลี่ยนแปลง
วรรณยุกต์ มี ๓ หน่วยเสียง ได้แก่ เสียงระดับกลาง เช่น ยา = ไร่ ระดับตํ่าตก เช่ น ย่า = คัน และระดับสูงขึ้น เช่น
ย้า = ไก่ การเรียงคำ�ในประโยคมีลักษณะแบบ ประธาน-กรรม-กริ ยา (SOV) เช่น กงา ฮ่าง จร่า <ฉัน-ข้าว-กิน>
= ฉันกินข้าว กงา นางนา ค่าลาว วือ ปี่ ล่าแอ่ <ฉัน-คุ ณ-เสื้อ-ซื้อ-ให้> = ฉันซื้อเสื้อให้คุ ณ นาง อางเมง บา เจอ
<คุณ-ชื่อ-อะไร> = คุณชื่ออะไร ยูม เกิ้ ง เวอ <บ้าน-ที่ไหน-อยู่ >= บ้านอยู่ที่ไหน
ปัจจุบันสถานการณ์ภาษาบีซูอยู่ในภาวะถดถอย เด็กบีซูไม่สามารถสื่อสารด้วยภาษาบีซูกับพ่อแม่ ปู่ย่า ตายาย
สาเหตุ ของการใช้ภาษาบีซู น้อยลงนั้นเนื่ องมาจากการเปลี่ยนแปลงวิธี การเลี้ยงดู เด็กบีซู ในช่วงเด็กเล็ ก ที่แต่เดิม
เมื่อเด็กบี ซูเกิดมา ผู้ที่ทำ �หน้าที่อบรมเลี้ ยงดู คือ พ่อแม่ ปู่ย่ าตายาย
ภาษาที่เด็กบีซูได้รู้ จักและพูดได้เป็นภาษาแรก คือ ภาษาบีซู แต่ปัจจุบัน
จากวิถี ชีวิ ตของชาวบีซู ที่ต้ องดิ้นรนในเรื่องการประกอบอาชีพ มีการ
ทำ�งานรั บจ้างต่างหมู่บ้ าน ภาษาที่เด็กบี ซู ได้เรี ยนรู้เป็ นภาษาแรกจึ ง
กลายเป็นภาษาคำ�เมืองตามภาษาที่ผู้ดูแลใช้ สำ�หรับกลุ่มวัยกลางคนและ
ผู้สูงอายุ มี แนวโน้มจะใช้ภาษาคำ �เมืองมากขึ้ น แต่ก็ยังมีความสามารถใน
การใช้ภาษาบีซู ได้อย่างดี