Page 62 - dcp4

51
หายหรือตกหล่นอยู่ในลาน จึงต้องเชิ ญขวัญแม่โพสพให้ กลับเข้าไปอยู่ ในเมล็ดข้ าว เพื่อช่ วยคุ้มครองดูแลข้าวในยุ้ ง
ให้ปลอดภัย ขณะเดี ยวกันก็ทำ�บุญอุทิศส่วนกุศลให้แม่โพสพ ตลอดจนควายที่นำ�มาใช้งานหนักในช่ วงเพาะปลูก
พิธี นี้มี ทั้งที่ทำ�เป็นการเฉพาะครอบครั วและทำ�เป็ นประเพณีของส่ วนรวม คือ ทั้ งชุมชนไปจัดที่ วัดหลั งจากขนข้าว
เข้ายุ้งเรียบร้อยแล้ว เป็นการทำ �ขวัญแม่โพสพ ซึ่งเป็นความเชื่อดั้งเดิ มผสมผสานไปกับพิธี ทำ�บุญอุทิศส่ วนกุศลทาง
พุทธศาสนา และอธิษฐานขอพรให้มีข้าวเต็มยุ้ งในปีต่อไปและขอให้ได้ราคาดี
ผู้ประกอบพิธีในขั้นตอนนี้ มีทั้งหญิงเจ้าของที่นา หมอขวัญและพระภิกษุ ความสำ�คัญอยู่ ที่เครื่องสังเวยหรือ
เครื่องขวัญข้าวที่ วางไว้บนกองข้าวเปลือกและคำ�ขอบคุณแม่โพสพหรื อบทขวัญข้ าวที่แสดงถึงความกตั ญญูรู้คุ ณข้าว
ที่ให้ชี วิตและความมั่นคงในชี วิตแก่ ชาวนา
สถานภาพปัจจุบัน แม้ว่าประเพณีทำ�ขวัญข้ าวยังคงมีอยู่ บ้างในบางท้องถิ่น แต่ ก็เปลี่ยนแปลงไปมากเนื่องจาก
การเปลี่ยนแปลงของระบบการทำ�นา การใช้เทคโนโลยีและเครื่องมื อการเกษตรที่ทันสมัย ชาวนารุ่นเก่าในภาคกลาง
บางคนยังคงมีการทำ�ขวัญข้ าวตอนข้าวตั้ งท้อง เพราะเป็นช่วงของการบำ�รุงรักษาต้นข้าวและยังมีความเชื่อในแม่โพสพ
ในบางท้องถิ่นประกอบพิ ธีทำ�ขวัญแม่โพสพร่วมกับการทำ�ผ้าป่าข้าวเปลือกแทน เพื่อเรี่ยไรข้าวเปลื อกนำ�เงินมาบูรณะ
หรือสร้างสิ่งก่อสร้างในวัด บางชุมชนที่เคยเป็นแหล่งปลู กข้าวในอดีต บ้างก็จัดพิธีทำ�ขวัญแม่ โพสพร่วมกับงานประจำ�ปี
ของวัด บางชุมชนจัดเป็นพิธี เข้าทรงที่ ศาลแม่โพสพในเดือนสี่ บางท้องถิ่นก็จัดเป็นพิธี กรรมประดิษฐ์เพื่อการท่ องเที่ยว
รูปแบบของพิธีกรรมในปัจจุบันจึงถูกปรับเปลี่ยนให้ย่นย่อหรือรวบรัดมากขึ้ น และมั กจะอยู่ ในรู ปแบบของการบอกกล่าว
และการบนบานมากกว่ าการประกอบพิธีกรรมเต็ มรูป ผู้รู้ ขั้นตอนในการทำ�พิธีกรรมมีจำ �นวนลดลง หมอขวัญ
ส่วนใหญ่มักเป็ นผู้ที่ศึ กษาจากเอกสารมิใช่ ผู้ที่สืบทอดจากการปฏิบัติเหมื อนก่อน แต่ถึงอย่างไรพิธี กรรม ทำ�ขวั ญข้าว
ก็ยังตอบสนองทางด้านจิตใจ ช่ วยสร้างขวัญและกำ �ลังใจให้แก่ชาวนาไทย
ประเพณีทำ�ขวัญข้ าว ได้รับการขึ้ นทะเบียนเป็นมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติ ประจำ�ปีพุ ทธศักราช
๒๕๕๔