Page 61 - dcp4

50
ประเพณีทำ �ขวัญข้าว
เรียบเรี ยงโดย กรมส่งเสริมวัฒนธรรม
ประเพณี ทำ�ขวั ญข้าวเป็ นประเพณีเซ่นสรวงแม่ โพสพของชาวนาไทย
การทำ�ขวัญข้ าวเกิดจากความเชื่อว่ าต้นข้าวมีขวั ญหรือสิ่งศักดิ์สิทธิ์คุ้มครอง ที่เรียกว่า
“แม่ขวัญข้ าว” หรือ “แม่โพสพ” จึงทำ�ให้ต้ นข้าวเจริญงอกงามดี หากขวัญข้าว
ไม่อยู่กับต้ นข้าว ข้าวก็จะไม่ออกรวง หรือไม่เจริญงอกงามสมบูรณ์ ผลผลิ ตที่ได้ก็จะ
ไม่พอเลี้ยงชีพ ดังนั้นจึงต้องเอาใจปฏิบัติต่อข้าวด้วยความเคารพ และมีความกตัญญู
รู้คุณข้าว
แหล่ งปฏิบั ติ พบในทุ กภาคของ
ประเทศไทย ชาวภาคกลางและภาคใต้
เรียกว่า ทำ �ขวัญข้าว ชาวภาคเหนือและ
ภาคอีสาน เรี ยกว่า เรียกขวั ญข้าว ส่วน
ชาวไทยเชื้อสายเขมร เรียกว่า สู่ขวัญข้ าว
เปลือก หรือ เฮา ปลึง เสริ ว แต่วิ ธีการ
ปฏิบัติ แตกต่างกันไปในแต่ ละภาค ชาวนา
ภาคกลางและภาคใต้ทำ�ขวัญข้าวหลายครั้ง
ตั้งแต่เมื่ อเริ่มมีเมล็ดข้าวอยู่ในรวง ตอนเก็บ
เกี่ยวขนข้าวเข้าลาน และตอนขนข้าวเข้ายุ้ง
ส่วนชาวนาภาคเหนื อและภาคอีสานจะ
ทำ�ขวัญในช่วงที่ได้ ผลผลิตแล้ วและเตรียม
ขนข้าวเข้ ายุ้งเท่ านั้น ขั้ นตอนที่ ชาวนา
ทุกภาคทำ �พิธี รับขวั ญข้าวร่วมกั น ก็คื อ
ตอนที่เก็บเกี่ ยวแล้วและเตรียมขนขึ้นยุ้ง
การทำ�ขวัญข้าวตอนขนข้าวเข้ายุ้ ง
เป็ นการเฉลิมฉลองหลั งการเก็ บเกี่ยว
เกิดจากความเชื่อที่ ว่ า เมื่อผ่านกระบวนการ
นวดข้าว ขวัญของแม่ โพสพอาจตกใจหนี