Basic HTML Version
44
ประเพณี
การละเล่
นผี
ตาโขน
ในงานบุ
ญหลวง จั
งหวั
ดเลย
เรี
ยบเรี
ยงโดย สั
มฤทธิ์
สุ
ภามา
ผี
ตาโขน เป็
นคำ
�เรี
ยกชื่
อ การละเล่
นชนิ
ดหนึ่
ง
ที่
ผู้
เล่
นต้
องสวมหน้
ากากที่
วาดหรื
อแต้
มให้
น่
ากลั
ว
แต่
งกายด้
วยชุ
ดทำ
�จาก เ ศษผ้
านำ
�มา เ ย็
บติ
ดกั
น
ซึ่
งจะเข้
าร่
วมขบวนแห่
และมี
การแสดงท่
าทางต่
างๆ
เพื่
อสร้
างความตื่
นเต้
น สนุ
กสนาน รื่
นเริ
ง ในระหว่
างที่
มี
งานประเพณี
บุ
ญหลวง เป็
นการละเล่
นที่
มี
เฉพาะใน
ท้
องที่
อำ
�เภอด่
านซ้
าย จั
งหวั
ดเลย
ลั
กษณะของผี
ตาโขน ประกอบด้
วย ส่
วนหั
วของ
หน้
ากาก ทาด้
วยหวดนึ่
งข้
าวเหนี
ยวนามาหั
กพั
บขึ้
นให้
มี
ลั
กษณะคล้
ายหมวกแล้
วเจาะช่
องตา ส่
วนจมู
ก ทำ
�จากไม้
นุ่
นลั
กษณะยาวแหลมคล้
ายงวงช้
าง ส่
วนเขาทำ
�จากปลิ่
ม
มะพร้
าวแห้
ง นำ
�มาตั
ดเป็
นขนาดและรู
ปทรงตามต้
องการ
เครื่
องแต่
งกาย ชุ
ดทำ
�จากเศษผ้
านำ
�มาเย็
บติ
ดกั
นมี
“หมากกะแหล่
ง” (ลั
กษณะคล้
ายกระดิ่
งใช้
แขวนคอกระบื
อ) หรื
อ
กระดิ่
ง กระพรวน กระป๋
องผู
กติ
ดกั
บบั้
นเอว แขวนคอ หรื
อถื
อเคาะเขย่
า เพื่
อให้
เกิ
ดจั
งหวะและมี
เสี
ยงดั
งเวลาเดิ
นและ
แสดงท่
าทางต่
างๆ ผี
ตาโขนทุ
กตั
วจะมี
อาวุ
ธประจำ
�กายเป็
นดาบหรื
อง้
าว ซึ่
งทำ
�จากไม้
เนื้
ออ่
อน
บุ
ญหลวง เป็
นการทาบุ
ญใหญ่
ของเจ้
านาย โดยนำ
�บุ
ญเผวส บุ
ญบั้
ง ไฟ บุ
ญซำ
�ฮะ (สะเดาะเคราะห์
บ้
านเมื
อง)
และการละเล่
นผี
ตาโขนมารวมเป็
นงานเดี
ยวกั
นเป็
นประเพณี
ปฏิ
บั
ติ
สื
บต่
อกั
นมาแต่
โบราณ
สถานที่
ในการประกอบพิ
ธี
บุ
ญหลวง มี
๕ แห่
งดั
งนี้
๑. ริ
มฝั่
งลำ
�นํ้
าหมั
น ท่
านํ้
าบ้
านเหนื
อ ตำ
�บลด่
านซ้
าย วั
นแรกของงาน เป็
นสถานที่
สำ
�หรั
บประกอบพิ
ธี
อั
ญเชิ
ญ
พระอุ
ปคุ
ต ในลำ
�นํ้
าหมั
นมาที่
วั
ดโพนชั
ย เริ่
มเวลา ๐๔.๐๐ น.
๒. บ้
านเจ้
ากวน สถานที่
ทำ
�พิ
ธี
สู่
ขวั
ญเจ้
ากวน เจ้
าแม่
นางเที
ยม ในวั
นแรกของงาน เริ่
มเวลา ๐๙.๑๙ น. ขบวน
จากบ้
านเจ้
ากวน นางเที
ยม แสน นางแต่
ง ประชาชนและผี
ตาโขน แห่
ไปวั
ดโพนชั
ย ประกอบพิ
ธี
กรรมบุ
ญหลวงต่
อมา
ทางราชการเข้
าไปมี
บทบาทในการจั
ดงานบุ
ญหลวง พิ
ธี
เปิ
ดงานจึ
ง มี
๒ แห่
ง คื
อ วั
ดโพนชั
ย และถนนหน้
าที่
ว่
าการ
อำ
�เภอด่
านซ้
าย