33
ประเพณี
กวนข้
าวทิ
พย์
เรี
ยบเรี
ยงโดย ผู้
ช่
วยศาสตราจารย์
ชื่
น ศรี
สวั
สดิ์
ประเพณี
การกวนข้
าวทิ
พย์
เป็
นพิ
ธี
กรรมของศาสนาพราหมณ์
ที่
สอดแทรกเข้
ามาในพิ
ธี
กรรมของพระพุ
ทธศาสนา
ซึ่
งถื
อเป็
นพระราชพิ
ธี
ที่
กระทำ
�กั
นในเดื
อนสิ
บมี
มาตั้
งแต่
สมั
ยสุ
โขทั
ยและกรุ
งศรี
อยุ
ธยาเป็
นราชธานี
และได้
รั
บการฟื้
นฟู
อี
กครั
้
งในสมั
ยรั
ชกาลที่
หนึ่
งและมาเลิ
กราไปในรั
ชกาลที่
สองและสามและมาได้
รั
บการฟื้
นฟู
อี
กครั
้
งในรั
ชกาลที่
สี่
เป็
นต้
นมา ปั
จจุ
บั
นนิ
ยมทำ
�กั
นในทุ
กภาคของประเทศไทย โดยภาคกลางนิ
ยมจั
ดทำ
�กั
นในวั
นวิ
สาขบู
ชา แต่
ในภาคอี
สาน
นิ
ยมทำ
�กั
นในวั
นก่
อนออกพรรษาหนึ่
งวั
นคื
อวั
นขึ้
น ๑๔ คำ
� เดื
อน ๑๑
จากความเชื่
อในครั้
งพุ
ทธกาล ที่
นางสุ
ชาดาปรุ
งข้
าวมธุ
ปายาสถวายพระพุ
ทธองค์
ก่
อนจะตรั
สรู้
เป็
นพระสั
มมา
สั
มพุ
ทธเจ้
า ถื
อกั
นว่
าข้
าวมธุ
ปายาสเป็
นของทิ
พย์
ของวิ
เศษ เมื่
อทำ
�ขึ้
นจึ
งเรี
ยกว่
า ข้
าวทิ
พย์
ชาวบ้
านจะพร้
อมใจกั
นทำ
�
ในเทศกาลออกพรรษา ถวายพระสงฆ์
เพื่
อเป็
นการสั
กการบู
ชา ถ้
าใครได้
รั
บประทานจะเป็
นสิ
ริ
มงคลกั
บตนเอง ปราศจาก
โรคภั
ยไข้
เจ็
บ การกวนข้
าวทิ
พย์
ต้
องอาศั
ยแรงศรั
ทธา แรงใจ ความสามั
คคี
พร้
อมเพี
ยงกั
นจากชาวบ้
าน จึ
งจะสำ
�เร็
จ
ลงได้
มู
ลเหตุ
ที่
ทำ
�ในวั
นออกพรรษา เพื่
อถวายเป็
นเครื่
องสั
กการะบู
ชาและรั
บเสด็
จพระพุ
ทธองค์
ที่
เสด็
จจากจำ
�พรรษา
ในสวรรค์
ชั้
นดาวดึ
งส์
การกวนข้
าวทิ
พย์
โดยปกติ
กวนในวั
ด วั
ดที่
จะกวนต้
องเตรี
ยมการหลายอย่
างดั
งนี้
๑. สถานที่
บริ
เวณที่
จะกวนข้
าวทิ
พย์
อาจจะทำ
�เป็
นปะรำ
�พิ
ธี
โดยโยงด้
านสายสิ
ญจน์
จากพระประธานมายั
ง
ปะรำ
�พิ
ธี
ซึ่
งวงด้
ายสายสิ
ญจน์
เป็
นสี่
เหลี่
ยม มุ
มทั้
งสี่
ตั้
งฉั
ตร ๗ ชั้
น ขั
นหมากเบ็
งเป็
นเครื่
องสั
กการบู
ชา
๒. อุ
ปกรณ์
การกวนข้
าวทิ
พย์
ได้
แก่
เตา ฟื
น กระทะ ใบบั
ว ไม้
พาย
๓. เด็
กหญิ
งพรหมจารี
ที่
ยั
งไม่
เป็
นประจำ
�เดื
อนนุ่
งขาว ห่
มขาว กระทะละ ๒ คน แล้
วแต่
จะกวนที่
กระทะ
๔. วั
ตถุ
ดิ
บที่
เป็
นส่
วนประกอบปกติ
วั
ตถุ
ดิ
บเป็
นส่
วนประกอบสำ
�คั
ญซึ่
งใช้
ในการกวนข้
าวทิ
พย์
ที่
ชาวบ้
านนำ
�มา
รวมเตรี
ยมไว้
จะประกอบด้
วย นํ้
านมข้
าวข้
าวเม่
า มะพร้
าว นํ้
าอ้
อย นํ้
าตาล แป้
งข้
าวเจ้
า แป้
งข้
าวเหนี
ยว แป้
งสาลี
ถั่
วลิ
สง ถั่
วเหลื
อง ถั่
วเขี
ยว เผื
อก งา มั
นเทศ มั
นสาคู
นํ้
าผึ้
ง ฟั
กทอง ข้
าวตอก นมสด นมข้
น เนย กล้
วย ข้
าวโพด
ใบเตย นํ้
าลอย ดอกมะลิ
พื
ชหรื
อผลผลิ
ตจากพื
ชทุ
กชนิ
ดที่
ใช้
ทำ
�ขนมได้
นำ
�มากวนรวมกั
นเป็
นข้
าวทิ
พย์
ได้
บางแห่
ง
เรี
ยกว่
าข้
าวสำ
�ปะปิ
หมายถึ
ง การนำ
�ของหลายอย่
างมารวมกั
นจนแยกไม่
ออกว่
าอะไรเป็
น
๕. เตรี
ยมของทุ
กอย่
างให้
พร้
อมที่
จะกวน เช่
น มะพร้
าวก็
คั้
นเอากะทิ
ถั่
วต่
างๆคั่
วแล้
วบดให้
ละเอี
ยด เผื
อกมั
น
ฟั
กทองนึ่
งให้
สุ
กบดเตรี
ยมไว้
ใบเตยโขลกให้
ละเอี
ยด กรองเอานํ้
า นำ
�ของทุ
กอย่
างมาผสมกั
น ส่
วนนํ้
าตาล นํ้
าอ้
อย
จะใส่
ที
หลั
ง อั
ตราส่
วนนั้
นจะมี
ผู้
ชำ
�นาญการคอยดู
แลว่
าจะใส่
อะไรมากน้
อยเพี
ยงใด เพราะแต่
ละวั
ดจะกวนจำ
�นวนมาก
หลายกระทะ นอกจากถวายพระสงฆ์
แล้
วยั
งต้
องให้
พอแจกจ่
ายกั
นทุ
กครั
วเรื
อนในหมู่
บ้
านและผู้
ที่
มาร่
วมงานเพื่
อเป็
น
สิ
ริ
มงคล