Page 131 - dcp4

120
“มีนามไพเราะว่ าพระ คำ�หลวง
แรกเรียกตามกระทรวง กษัตริย์สร้ าง
ที่ตื้นตํ่าสติปวง ปองเรียก อึงมา
ผองอ่อนแออ่านอ้าง โอ้เอ้วิ หารราย”
ด้วยเหตุ ดังกล่ าว เมื่อถึงรัชสมัยพระเจ้าทรงธรรม จึงได้ ประชุมบั ณฑิตแต่งหนังสือมหาชาติให้สัปปุรุษสวด
ขึ้นอีกสำ�นวนหนึ่ ง ให้ต่างไปจากมหาชาติคำ�หลวง เรียกกันโดยทั่วไปว่า “กาพย์มหาชาติ” แต่แท้ที่จริงแล้วมหาชาติ
สำ�นวนดั งกล่าวแต่งด้ วยร่ายยาวซึ่ งใช้ภาษาที่ชาวบ้านฟั งเข้าใจได้ง่ายขึ้น และเชื่ อว่ามีการประดิษฐ์ทำ�นองสวด
ขึ้นใหม่สำ�หรับสัปปุรุษที่เป็นนั กสวดทั่วไปได้สวดถวายเป็นพุทธบูชาด้วย ต่อมาในช่วงปลายสมัยอยุธยา พระภิกษุจึงนำ �
สาระจากกาพย์มหาชาติบางส่วนไปปรับใหม่ด้วยวิธีตัด ขยายความ หรือแต่งเป็นแหล่นอกเทียบเนื้อ เพื่อให้เป็นลีลา
ประกอบการเทศน์เฉพาะตน จึงเกิดเป็น “มหาชาติกลอนเทศน์” ขึ้ นอีกหลายสำ�นวน
แม้เมื่อคราวเสียกรุงศรีอยุธยาในพุทธศักราช ๒๓๑๐ ทำ�ให้หนังสือมหาชาติคำ �หลวงกระจัดกระจายสูญหายไป
เกือบหมด แต่เมื่อถึงสมัยรัตนโกสินทร์ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้ านภาลัย ได้ทรงพระกรุณา โปรดเกล้ าฯ ให้
นักปราชญ์บัณฑิตแต่งมหาชาติคำ�หลวงซ่ อมแซมกัณฑ์ที่สูญหาย คื อ หิมพานต์ ทานกัณฑ์ จุลพน มัทรี สักบรรพ และ
ฉกษัตริย์ ขึ้นใหม่ แต่ไม่มีหลักฐานว่าได้คิดทำ�นองสวดคำ�หลวงสำ�นวนใหม่ขึ้ นด้วยหรือไม่ เพราะรู ้ เพียงว่า ยังคงมีการสวด
มหาชาติคำ�หลวงเป็นประเพณีสืบต่อกันมาเหมือนสมัยกรุงศรีอยุธยา โดยสวดในพระอุโบสถ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม
มีหัวหน้ านักสวดได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์ว่ า “ขุนทิน” กั บ “ขุ นทาน” โดยที่ พระมหากษั ตริย์ จะเสด็จฟัง
การสวดทุกนัด
ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่ หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งโรงเรียนสอนหนังสือไทยขึ้นที่
โรงทานข้างประตูต้นสน เมื่อถึงเทศกาลที่ขุนทิน ขุนทาน สวดมหาชาติคำ�หลวงในพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม
จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ จัดนักเรียนโรงทานมาสวดที่ศาลารายด้านเหนือของพระอุโบสถด้ วย แต่แทนที่จะ
สวดมหาชาติสำ �นวนพระเจ้าทรงธรรมตามที่เป็ นมาก็เปลี่ยนเป็ นสวดเทียบมูลบทแทน เมื่อขุ นทิน ขุนทาน ถึงแก่
อนิจกรรมแล้วการสวดมหาชาติคำ�หลวงโดยบัณฑิตก็ เรียวลงเหลือแต่สวดกัณฑ์มหาพนเพียงกัณฑ์เดียว
ในรัชสมั ยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระราชดำ�ริจะให้มี การสวดตามศาลารายรอบ พระอุโบสถ
วัดพระศรีรัตนศาสดาราม ซึ่งมี ทั้งหมด ๑๒ ศาลา แต่ข้าราชการในกรมธรรมการขณะนั้นมีจำ�นวนน้อย และผู้ฟังก็
คงจะไม่ค่อยสนใจฟังสวดเทียบมูลบทนัก จึงทรงโปรดเกล้าฯ ให้นักเรียนโรงทานมาสวดตามหนังสือ ที่ตนเรียน คือ
เรื่องกาพย์พระไชยสุริยาของสุ นทรภู่ สวดโอ้เอ้ วิหารรายจึ งกลายจากการฝึกหัดสวดมหาชาติ ในสมัยกรุ งศรีอยุธยา
มาเป็นสวดเรื่องกาพย์พระไชยสุริยามาจนทุกวั นนี้ เมื่อเลิกโรงเรียนสอนภาษาไทยที่โรงทานแล้ว สมเด็จพระบรมวงศ์เธอ
กรมพระยาดำ�รงราชานุภาพทรงจัดนักเรียนชั้นประถมศึ กษา ๖ โรงเรียน เข้ามาสวดโอ้เอ้วิหารรายคือ โรงเรียนราชวินิต
โรงเรียนมหาวีรานุวั ตร โรงเรียนวัดชั ยชนะสงคราม โรงเรียนวัดพลับพลาชั ย โรงเรียนวัดอมรินทราราม และโรงเรียน
วัดประยุรวงศาวาส แต่ปัจจุบันไม่ได้ เป็นไปตามนี้แล้ว