Page 85 - dcp3

74
บาตรบ้านบาตร
เรียบเรี ยงโดย รุ่งอรุณ กุ ลธำ�รง
บาตรเป็นภาชนะใส่อาหารของพระภิกษุสามเณรบิณฑบาต บาตรเป็นหนึ่งในแปดอย่างของเครื่องอัฐบริขารของ
ภิกษุ การทำ�บาตรด้วยมือสืบทอดมาจากสมัยกรุงศรีอยุธยาที่ย่านวัดพิชัย คลองบ้านบาตรมาถึงสมัยกรุ งรัตนโกสินทร์
ที่บ้านบาตร เขตป้ อมปราบศัตรูพ่าย กรุงเทพมหานคร แหล่งทำ�บาตรแบบดั้งเดิมแห่งเดียวที่ใช้ วัสดุเหล็กแท้ จึงคงทน
วิธี การทำ�บาตรเหล็กมีรอยตะเข็บ ๘ ชิ้นจางๆ รอบบาตรอันมีที่มาจากบาตรใบแรก บาตรมีขนาด ๗-๘ นิ้ว
และ ๙-๑๐ นิ้ว ทรงไทยเดิม ตะโก ลูกจันทน์ มะนาว วิธี บุตั วบาตรแต่ละใบ คือ ๑) ตีเหล็ กขอบปากบาตรตีแผ่ นเหล็ก
กว้าง ๑ นิ้ว ยาว ๒ ฟุ ตให้แบน ขดวงกลมทำ �ขอบบาตร ๒) ตัดกงบาตร ตัดแผ่ นเหล็กรูปกากบาท งอขึ้นรูปบาตร
๓) ติดกง ติ ดกงกับขอบบาตรที่ตีไว้แล้ว ๔) ตัดหน้าวั ว ตัดแผ่นเหล็ กคล้ายใบหน้าวัว ๘ ชิ้ นและจักฟันปลา ๕) เข้าหน้าวัว
นำ�หน้าวั วประกอบกงได้ทรงบาตร ๖) หยอดบาตรและแล่ นบาตร เชื่อมตะเข็ บบาตรด้ วยนํ้าประสานทอง
๗) ยุบมุมบาตร ทุบตะเข็บ ลบมุมบาตรจากรอยเชื่อม ๘) ลายบาตร ตีบาตรครั้งสุดท้ ายให้สมบู รณ์ ๙) ตะไบบาตร
แต่งผิวบาตรให้ขาว เงางาม
ภูมิปัญญาของการทำ�บาตร แสดงให้เห็ นความรู้ด้ านเทคนิคในการประกอบชิ้นส่วนเหล็ก ตามพุทธบั ญญัติ
ประกอบขึ้นเป็นรู ปบาตรที่มี รู ปทรงเฉพาะและมีเอกลักษณ์ เฉพาะถิ่น ปัจจุ บันการถ่ายทอดความรู้ และทักษะมี
อุปสรรคเพราะมีบาตรปั้มราคาถูกกว่า ดู แลรักษาง่าย ไม่เป็นสนิมจึงทำ�ให้ลดความต้องการช่ างตีบาตรในบ้านบาตร
ช่างเก่า คนรุ่นใหม่ก็ทำ�อาชีพอื่ นๆ อย่างไรก็ดี คุณอารีย์ สายรัดทอง คุณกฤษณา แสงไชย คุ ณมยุรี เสือศรีเสริม
คุ ณสุเทพ สุ ทดิศ เป็ นช่างทำ �
บาตรที่รักอาชี พทำ�บาตรก็ยังคง
รั บงานจากผู้ว่ าจ้ างที่ ต้ องการ
ความประณีต สวยงามของฝีมื อ
การอนุรั กษ์ ส่งเสริม สนับสนุน
อย่างจริ งจังเป็ นระบบต่อเนื่ อง
ก็จะเป็ นวิธี การหนึ่งเพื่ อสืบทอด
บาตรบุด้วยมือให้เป็นสมบั ติศิลป์
ภูมิปัญญาไทยต่อไป