Page 71 - dcp3

60
เครื่องเงินไทย
เรียบเรียงโดย บุ ญชัย ทองเจริญบั วงาม
การนำ�แร่โลหะเงินนำ �มาเป็นข้าวของเครื่องใช้และสิ่งของต่างๆ นั้ น มี ๒ ลักษณะ คือ ใช้แร่เงินเป็นหลัก ทั้งที่
ทำ�จากเงินล้วนๆ เช่น เชี่ยนหมาก ขั นนํ้า พาน ฯลฯ และเครื่องเงินที่ทำ�จากแร่โลหะเงิ น โดยการตกแต่งให้สวยงาม
ด้วยสิ่ งของที่มี ค่าอื่น เช่น เครื่องประดับ ลงยาสีฝังพลอย หรืออัญมณี ที่มีค่า การกาไหล่ทองทับเคลือบผิวเงิ น เพื่อให้
วัตถุ นั้นมีค่ าเสมอทองคำ� ลงยาสี การถม ฯลฯ
ประวัติความเป็นมา
ตั้งแต่อดี ตจนถึงปัจจุบัน ในดินแดนประเทศไทยได้มีการใช้แร่โลหะประเภท เงิน ทองคำ� นำ�มาหล่อหลอม ใช้เป็น
เครื่องใช้ในชีวิตประจำ�วันเกี่ยวเนื่องกันตั้งแต่แรกเกิดจนกระทั่งใช้ในบั้นปลายของชีวิ ต “งานช่างเงิน” ในประเทศไทย
จะพบอยู่ตามชุมชนในภู มิภาคต่างๆ รูปแบบก็จะแตกต่ างกันตามรู ปแบบสายสกุลช่างในท้องถิ่นนั้นๆ ในประเทศไทย
นั้นจะพบว่าภาคเหนือจะนิ ยมใช้เครื่องเงินมากที่สุด มี ทั้งเครื่องประดับ ข้าวของเครื่องใช้ ตลอดจนสิ่ งของรองลงมา
ใช้ในพระพุทธศาสนา รูปแบบก็จะได้รับอิทธิพลแบบล้านนา ชาวเขา ไทลื้อและชาวจี น ผสมผสานกันไป เครื่องเงิน
ภาคใต้ที่มีชื่อเสียงมากที่สุดคือ จังหวัดนครศรีธรรมราช เป็นศูนย์กลางรวมแหล่งเครื่ องเงินรูปพรรณที่ดี ที่สุดในภาค
ใต้ของไทย จะรู้จักกันในนาม “เครื่องถมเมืองนคร”
ส่วนดินแดนภาคตะวันออกเฉียงเหนื อของไทยหรือภาคอีสาน ส่วนใหญ่เครื่องเงินในกลุ่ มภูมิภาคนี้ จะพบอยู่ใน
กลุ่มไทยลาวและกลุ่มไทยเชื้อสายเขมรวัฒนธรรมอี สานใต้ ส่วนใหญ่จะสร้างสรรค์ งานฝีมื อออกมา ในรูปแบบเครื่ อง
ประดับประเภท เข็มขัด ต่างหู กำ�ไลข้อมือ และสิ่งของเครื่องใช้ในชีวิตประจำ�วัน เช่ น เชี่ยนหมาก ขันนํ้ า พาน
สำ�หรับภาคกลางของไทย รูปแบบสกุลช่างเครื่องเงินส่วนใหญ่จะได้รับอิทธิพลของจีน มีฝีมือในการสร้างสรรค์
งานแขนงนี้ได้ดี จะพบอยู่ย่านบ้านหม้อ บ้านพานถม ส่วนใหญ่ จะผลิตเครื่องเงินเพื่อใช้ในชีวิตประจำ�วัน เช่ น ขันนํ้ า
พานรอง
คุณค่าของงานประณีตศิลป์แขนงนี้แสดงได้จากลวดลายรูปทรงของเครื่ องเงินสกุลช่างต่างๆ ที่บรรดาเหล่านาย
ช่างได้สร้ างสรรค์และถ่ ายทอดออกมาลงบนชิ้นงานนั้ นๆ ถึงกาลเวลาจะผ่านไปหลายร้อยปี ลวดลายที่ปรากฏเป็น
หลักฐานก็สามารถบอกถึงความเป็นมาได้ อันสะท้อนออกมาในแนวเชิ งช่าง ในประเทศไทยถึงแม้ปัจจุบันจะใช้เครื่อง
เงินเป็นสิ่งของเครื่ องใช้ในชีวิตประจำ�วันลดน้อยลงมาก หากแต่ ในชุมชนทั้งประเทศไทย ๔ ภู มิภาคก็ยังมีชุ มชนช่าง
เครื่องเงินและสายสกุลช่างที่สืบทอดมรดกแขนงนี้ อยู่ อาทิ ชุมชนวัวลาย ชุมชนสล่าเงินสันป่าตอง ในจังหวัดเชียงใหม่
สกุลช่างลำ�ปางหลวง สกุลช่างเมืองแพร่ สกุลช่างน่าน และในกลุ่มชาวเขาในจังหวัดน่าน จังหวัดเชียงใหม่และ จังหวัด
เชียงราย สกุลช่างเงินจังหวัดนครศรีธรรมราช สกุลช่างเงิน อำ�เภอเมือง จังหวัดหนองคาย จังหวัดนครพนม กลุ่มช่ าง
เงินวัฒนธรรมอีสานใต้ อำ�เภอเขวาสินรินทร์ จังหวัดสุรินทร์ อำ�เภอสำ�โรงทาบ จังหวัดศรีสะเกษ และสกุลช่างเงิ นแขวง
บ้านหม้อ กรุงเทพมหานคร