Page 53 - dcp3

42
เครื่องรัก
เรียบเรียงโดย บุ ญชัย ทองเจริญบั วงาม
เครื่องรั ก เป็นงานช่างประเภทหนึ่งที่ใช้ “ยางรั ก” ซึ่งเป็นนํ้ายาง
จากต้นรักหรือต้นนํ้าเกลี้ยงเป็นวัตถุ ดิบหลักโดยใช้ ทาเคลือบลงบนสิ่งของ
เครื่องใช้ แล้วตกแต่งด้วยการปิดทองคำ�เปลว หรือขูดขีดเป็นลวดลายแล้วฝังสี
เขียนสีประดับกระจก ประดับมุ ก กลวิธี ทำ�งานเครื่องรั กมีหลายวิธี เช่น
งานลงรักปิดทองทึบ งานลงรักปิดทองร่องชาดงานลงรักปิดทองร่องกระจก
งานลงรักปิดทองลายฉลุ งานปิดทองลายขูด งานปิดทองลายรดนํ้า งานปิดทอง
ลายเขียนสีกำ �มะลอ เครื่องเขินภาคเหนือ งานประดับกระจกมุกแกมเบื้ อ
งานประดับกระจกพื้นลาย งานประดับกระจกลายยา งานประดับกระจก
เต็มหน้า ฯลฯ การสร้างงานเหล่านี้มี กรรมวิธีที่แตกต่างกันไป แต่ทุกกรรมวิธี
แสดงให้ เห็นภูมิ ปัญญาและความคิ ดที่ แยบยลของช่างในการนำ�วัตถุดิ บ
พื้นถิ่นมาใช้ประโยชน์ให้เกิ ดเป็นงานศิลปะที่ ทรงคุณค่า โดยเรียนรู้คุณสมบัติ
พิเศษของยางรักแล้ ว นำ�มาใช้ให้เกิ ดประโยชน์สูงสุด เช่น การนำ�ยางรักมา
ใช้กั บการประดับกระจกและปิดทองสำ�หรั บตกแต่งสถาปัตยกรรม
งานเครื่องรั กของไทยส่วนใหญ่จะถูกสร้างสรรค์ขึ้นเพื่ อเชิดชูพุทธศาสนาดั งเช่นงานลงรั กปิดทองพระพุทธรู ป
พระประธานในโบสถ์วิ หารตลอดจนงานประดับกระจกปราสาทราชวังทั่วไป หรืองานประดับตกแต่ งทางด้านงาน
สถาปัตยกรรมของไทย การลงรักปิดทอง คือ กระบวนการตกแต่งงานภายนอก ของศิลปวั ตถุ หรือองค์ประกอบ
สำ�หรับงานสถาปั ตยกรรมแบบไทยประเพณี ด้วยการลงรักหรือทายางรักแล้วปิ ดด้วยทองคำ�เปลวทับ ทำ�ให้ผิวของ
ศิลปวัตถุ หรือองค์ประกอบสำ�หรับงานสถาปั ตยกรรมบางสิ่งเป็นสีทองคำ�เหลืองอร่ าม และเป็นมันวาวเสมือนหนึ่งว่ า
ทำ�ด้วยทองคำ�อันเป็นความเชื่อโดยขนบนิยมในสังคมไทยมาแต่ โบราณ โดยยางรักจะช่วยถนอมยืดอายุของชิ้นงานให้
เกิดความคงทนเพราะยางรักมีคุณสมบัติที่เป็นฉนวนกันความชื้นและความร้อนไม่ให้ทำ�ลายเนื้อไม้ หรือปูน ตลอดจน
โลหะอันเป็นโครงสร้างต่างๆ ของงานสถาปัตยกรรมและปฏิมากรรมให้มีอายุ ยืนยาวได้หลายร้อยปี
ปัจจุบัน งานเครื่องรักของไทยซึ่งเป็นงานช่างที่มีแบบแผนขนบจารีตและเป็นการแสดงออกถึงงานศิ ลปกรรม
ของชาติไทย ต้องอาศัยนายช่ างผู้มี ความรู้ความชำ�นาญที่มีอายุมากขึ้น ทำ�ให้ งานเครื่องรักเริ่ มสูญหายไปขาดคน
สืบทอด
เครื่องรัก ได้รั บการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติประจำ�ปีพุทธศักราช ๒๕๕๕