Page 167 - dcp3

156
ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ ทรงจั ดระเบียบราชการใหม่ บรรดาช่างหมู่ต่างๆ
ได้รับการแต่งตั้งเป็นกรม ในฝ่ายข้าราชการพลเรื อนโดยตรง ไม่เกี่ ยวกับทหารอย่างที่เป็นมาแต่โบราณ มีหลักฐาน
ปรากฏในจดหมายเหตุพระราชพิ ธีลงสรง สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ ามหาวชิรุ ณหิศ สยามมกุฎราชกุมาร ใน
รัชกาลที่ ๕ กล่าวถึงขุนนางกรมต่างๆ ที่ได้เข้ามาร่วมกระบวนถืออาวุธกลับปลายลงล่างตามประเพณีใน พ.ศ. ๒๔๒๙
มีชื่อกรมช่างสนะไทย–จีน รวมอยู่ด้ วย และในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๖ (พ.ศ.
๒๔๕๓–๒๔๖๘) กรมช่างมหาดเล็กได้ถูกยุบเนื่องจากภาวะเศรษฐกิจตกต่ำ� อันเป็นผลมาจากสงครามโลกครั้งที่ ๑
(พ.ศ. ๒๔๕๗–๒๔๖๑) งานช่างสิบหมู่ได้ ไปรวมอยู่กั บกรมมหรสพ ต่อมาเมื่อตั้งกรมศิลปากร จึงได้ ไปรวมอยู่กั บ
กรมศิลปากรในภายหลัง
ช่างสนะ ช่างสะนะ เป็นช่างประเภทหนึ่งในกลุ่มช่ างสิบหมู่ ซึ่งเป็นช่างเครื่องผ้าต่างๆ สนองพระราชประสงค์
เช่น เย็บผ้า ปักผ้า ปะผ้า นอกจากนี้ยั งทำ�เครื่องหนัง เช่น อานม้า ปลอกมี ด เข็มขัด หรื อสายรัด ตัดเครื่องแบบ
ชุดทหาร ช่างสนะแบ่ งออกเป็นสองกลุ่ ม คือ กลุ่ มช่างคนไทย เรียกว่า “ช่างสนะไทย” กลุ่มช่างคนจี นเรียกว่ า
“ช่างสนะจีน” ช่างสนะมีทั้งฝ่ายสร้างและฝ่ายซ่อม เพราะสิ่งของต่างๆ อาจมีการปรับปรุงแก้ไขรูปแบบเมื่อเก่าลงก็
มีการซ่อมแซม ตัดแต่งชุด กระเป๋า รองเท้า ที่ทำ�งานเกี่ยวกับเครื่องผ้า และเครื่องหนั งเท่านั้น
ปัจจุบัน สำ�นักช่างสิบหมู่ กรมศิลปากร เห็นควรว่าชื่ อช่างสนะแต่โบราณ ที่ปฏิบัติงานเกี่ยวกับเครื่องผ้านั้น
เป็นชื่ อที่มี ความสำ�คัญเห็นควรแก่การสงวนและสื บทอดให้คงอยู่ โดยให้ ปฏิบัติงานที่เกี่ยวเนื่องกั บงานผ้าเช่ นกัน
ดังเช่น งานผ้าทองลายฉลุ ผ้าลายทองแผ่ลวด การปักดิ้น ปักไหม เลื่อม แล่งต่างๆ การเข้ ารูป เข้าทรง ผ้าม่าน ผ้าหน้าโขน
เรือพระราชพิธี เครื่องสูง ตาลปัตร พัดรอง รวมถึงเครื่ องแต่งกายโขนละคร และหุ่นไทย เป็นต้น โดยตั ้งกลุ่มงาน
ช่างปิดทองประดับกระจกและช่างสนะ สำ �นักช่างสิบหมู่ กรมศิ ลปากร เพื่อดำ �เนินงานเกี่ยวกับงานช่างสนะให้ดำ �รง
อยู่สืบไป
สำ�นักการสังคีต กรมศิ ลปากร เป็นหน่ วยงานหนึ่งที่ดำ�เนินการเกี่ยวกับการแสดงโขน ซึ่งมีกลุ่มนาฏศิลป์งาน
พัสตราภรณ์ และเครื่องโรงที่ยังคงสืบทอดกระบวนการสร้ างงานพัสตราภรณ์ ทั้งสร้างใหม่ และการดูแลรักษา สืบทอด
งานศิลปกรรมที่เกี่ ยวเนื่องกับงานผ้ าภายใต้งานช่างสนะให้คงอยู่ต่ อไป
ลักษณะพิเศษหรือเอกลักษณ์
เป็นช่างหลวงที่ทำ�เครื่องผ้าต่างๆ สนองพระราชประสงค์ เช่น เย็ บผ้า ปักผ้า ปะผ้า นอกจากนี้ ยังทำ�เครื่อง
หนัง เช่น อานม้ า ปลอกมีด เข็มขัด หรือสายรัดบางอย่าง ช่ างสนะมีทั้งฝ่ายสร้างและฝ่ายซ่อม เพราะสิ่งของต่างๆ ที่
เกี่ยวข้ องกับงานผ้างานกระดาษ ที่มี กระบวนการตั้งแต่การออกแบบลวดลาย ช่างต้องใช้ทักษะและประสบการณ์ ที่
มีความเข้าใจวิธีการ โดยนำ�งานช่างสะดึง คือ ปักดิ้นข้อเป็นแนวลาย ปักดิ้นโปร่งเป็นตัวลาย ปักเลื่อม ปั กแล่ง และ
ปีกแมลงทับ เพื่อให้ได้ ลวดลายที่มี ความวิจิตรสวยงาม นำ �มาเย็บประกอบให้เป็ นรูป เป็นทรง เป็นชุด ส่งเสริมให้
ชิ้นงานมีความวิจิตรสวยงาม ซึ่งเป็นงานที่ใช้ แต่เพียงเฉพาะเท่านั้น คือในงานพระราชพิธี เครื่องบูชา และเครื่องชุดโขน
เป็นต้น