Page 166 - dcp3

155
งานช่างสนะ
เรียบเรี ยงโดย ประภาพร ตราชูชาติ
ชุ ดจางวางมหาดเล็ก ในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร
ช่างสนะ คือ ช่างผู้ที่มีความชำ �นาญในงานฝีมือด้ านผ้าและหนัง ในการสร้างงานด้ วยการเย็บ ปัก ถัก ร้ อย ชุน
สร้างสรรค์ จากเครื่องผ้า เครื่ องหนัง หรื อกระดาษ ให้เกิ ดเป็นชิ้นงาน ที่มีผ่านกระบวนการตั ดแบบ เย็บแบบ ปักแบบ
นำ�มาเย็บด้วยด้ายให้เกิดการยึดติดให้เป็นรูป เข้าทรง เป็นชุด เป็นตาลปัตร พัดรอง กระเป๋า รองเท้ า เป็นต้น ด้วย
กระบวนการทำ�งานดังกล่าวให้เกิดเป็ นชิ้นงานประณีต ทั้ งนี้งานช่างสนะมิใช่ แต่เพียงงานสร้ างใหม่เท่านั้น แต่รวมถึง
งานซ่อม หรือการปรับปรุงแก้ไขชิ้นงานเก่า เข้ามาเกี่ยวเนื่องสัมพันธ์ ไม่ว่าจะเป็นงานผ้า งานหนัง หรื องานกระดาษ
ที่มีกระบวนการเย็บ การปัก การชุน
ประวัติความเป็ นมา
ช่างสนะปรากฏหลักฐานเอกสารมาตั้งแต่สมั ยอยุธยา ดังปรากฏในกฎหมายตราสามดวง กล่าวถึ ง ช่างสะนะ
ไทย ในพระไอยการตำ�แหน่งนาพลเรือน ปรากฏทำ�เนียบนามช่างในกรมพระภูษา มีขุนจิตรภรณ์ เจ้ากรม นา ๘๐๐
หมื่นไชยาภรณ์ นา ๒๐๐ ช่างสนะไทย ๖ คน คือ หมื่นจิตรพัตรา นา ๒๐๐ หมื่ นภูษาสาร นา ๒๐๐ หมื่นโกษาพิจิตร
นา ๒๐๐ หมื่นพิพิทสาฏก นา ๒๐๐ หมื่นกาสิกพัตร นา ๒๐๐ หมื่นรัตกำ�พล นา ๒๐๐ และช่ างสนะจีน ๓ คน หมื่น
ชำ�นาญโกไสย นา ๘๐๐ หมื่นพิมลภูษิต นา ๖๐๐ และหมื่นชะระภูษิต
ในสมัยรัตนโกสินทร์ รั ชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช รัชกาลที่ ๑ โปรดเกล้าฯ ให้
ชำ�ระกฎหมายตราสามดวง มีการจัดแบ่งพระไอยการตำ �แหน่งนาพลเรือนและพระไอยการตำ�แหน่งนาทหารหัวเมือง
ขึ้นใหม่ โดยจัดระเบี ยบหมวดหมู่ช่าง แบ่งออกเป็นกรมต่างๆ เรียกว่า “กรมช่ างสิบหมู่” ปรากฏ ช่างสนะ (ไทย) และ
ช่างสนะ (จีน) ในพระไอยการตำ�แหน่ งนาพลเรือน และในพงศาวดารกล่าวถึงในรั ชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้ า
เจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ (พ.ศ. ๒๔๑๑–๒๔๕๓) ทรงจั ดการงานช่างเป็นกรมต่างๆ ซึ่งมี ช่างสนะไทย เป็น กรมหนึ่งด้วย