Page 139 - dcp3

128
ลักษณะพิเศษ
ปราสาทผึ้ง มีพัฒนาการจากการทำ� ต้นผึ้ง เป็นหอผึ้ง เพื่อถวายเป็นพุทธบูชาอุ ทิศส่วนกุศลให้แก่ ผู้ล่ วงลับ
เป็นงานที่ชาวบ้านมาร่ วมกันทำ� ดังกล่าวว่า “ผู้หญิงห่อข้ าวต้ม ตั ดตอก บีบข้าวปุ้น ผู้ ชายถักหอผึ้ง” ถักหอผึ้ ง คือ
การหักตอกเพื่อทำ�ต้ นผึ้ง ต่อมาชุมชนพระธาตุเชิงชุมได้ร่วมกันจัดประเพณี ให้ใหญ่ โตขึ้นและจัดทำ�หอผึ้งให้ใหญ่โต
งดงามด้วยโครงไม้ไผ่เป็นรูปราสาท เรียก ปราสาทผึ้ง เป็ นปราสาททรงหอมียอดประดับหลังคาแหลมสูง แต่งหน้ า
จั่วด้วยหยวกกล้วยประดับดอกผึ้ง แม้ชาวบ้านจะเรียก หอผึ้ง แต่ มีลักษณะรูปทรงแบบปราสาท ดังที่กรมพระยา
ดำ�รงราชานุภาพ กล่ าวไว้ในครั้ งเสด็จถึงพระธาตุพนมเมื่ อ ๑๘ มกราคม ๒๔๕๐ ว่า “...ต่อมามี ปราสาทผึ้ง คือ
แตกหยวกกล้วยเป็นรูปทรงปราสาท แล้วมีดอกไม้ทำ�ด้วยขี้ ผึ้งเป็นเครื่องประดับ...” และอีกรู ปทรงเป็นปราสาทผึ้ง
ทรงสิม (โบสถ์) ซึ่งจะลดความสูงลง หลังคาเป็นจั่วสี่ ด้าน ทรงจัตุรมุขใช้วิ ธีการแทงหยวกประดับด้วยดอกผึ้ ง ต่อมา
ราวปี พ.ศ. ๒๔๙๕–๒๔๙๖ จึงเริ่มมีการจั ดประกวดแข่งขันและพัฒนารูปทรงเป็นปราสาทจัตุรมุข มีเรือนยอดให้
ประณีตงดงามมากขึ้น
รูปทรงของปราสาทผึ้งมี ๔ ลักษณะคือ
ปราสาทผึ้งทรงพระธาตุ
ได้คติความเชื่อมาจากแนวล้านช้าง ในสถู ปพระธาตุเจดี ย์ที่ปรากฏในวัฒนธรรมอีสานล้ านช้าง เป็นทรงบัว
เหลี่ยม บางครั้งก็เรียกทรงพระธาตุบัวเหลี่ยม เช่น พระธาตุพนม พระธาตุ เชิงชุม
ปราสาทผึ้งทรงบุษบก
เป็นปราสาทผึ้งที่จำ�ลอง รูปแบบมณฑป หรือบุษบกเรือนยอดขนาดเล็ก มี หลังคาซ้ อนชั้น ตัวเรือนโปร่งฐาน
ทึบ เป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุ รัส สันนิ ษฐานว่าน่าจะมีแรงบั นดาลใจมาจากหอธรรมาสน์หรือธรรมาสน์เทศน์
ปราสาทผึ้งทรงจัตุรมุข
เป็นปราสาทผึ้ง ที่จำ�ลองมาจากปราสาทราชมณเฑียรในพระบรมมหาราชวัง เป็นอาคารย่ อจำ�ลอง ขนาดเล็ก
มีแผนผังเป็นรูปทรงกากบาท ตัวเรื อนโปร่งหลังคามุ ขจั่ว ๔ ด้าน มีหน้าบัน และเรือนยอด
ปราสาทผึ้งทรงหอผี
เป็นปราสาทผึ้งที่ สร้างขึ้นเพื่อเลียนแบบอาคารบ้านเรื อนของคนพื้นบ้ านอีสาน แต่ย่อขนาดให้เล็กลง ในลักษณะ
จำ�ลอง ปราสาทผึ้งแบบนี้จะพบมากในแถบหมู่บ้านในภาคอีสานทั่วไป ซึ่งชาวอี สานจะนิยมสร้าง ปราสาทผึ้งทรงหอ
ผีนี้เพื่ออุทิศถวายให้ กับบรรพบุรุษที่ล่วงลับ