Page 132 - dcp3

121
งานตี ทองคำ�เปลว
เรียบเรี ยงโดย สำ�นั กช่างสิบหมู่ กรมศิลปากร
งานตีทองคำ�เปลว คือ กิ จกรรมที่ทำ�โดยการใช้ทองคำ�แท้ ทำ�การรีดแผ่ เป็นแผ่นบาง นำ�มาตัด และวางลงบน
กระดาษ ซ้อนกัน ๗๐๐–๘๐๐ แผ่น บรรจุในกุบ แล้วใช้ค้อนในการตีแผ่แผ่นทองคำ�ให้บางที่สุ ด แล้วตัดด้วยไม้รวก
เป็นแผ่นวางในกระดาษสองขา เพื่อใช้ปิดงานศิลปะบางชนิ ดให้งดงามแวววาว เช่น ปิดลงบนไม้ที่แกะสลักเป็นลวดลาย
พระพุทธรูป ลายรดนํ้า ฯลฯ
งานช่ างที่ใช้ทองคำ �เปลวที่พบหลักฐานตามงานช่างต่างๆทุกสมั ยของไทย สันนิษฐานว่าคงได้ รั บอิทธิพล
จากศาสนาพุทธ ในประเทศอิ นเดียดังมี หลักฐานปรากฏที่เขางู จั งหวัดราชบุรี พบพระพุทธรูปสมัยทวารวดี ปรากฏ
ร่องรอยการ ปิดทองที่องค์และฐาน ในสมัยสุโขทั ย มีหลักฐานพบว่า มีการปิดทองบนลวดลายประดับพระอุ โบสถ
พระเจดีย์ พระพุ ทธรูป และมีการปิดทอง เขียนสี ที่เรียกว่าจิตรกรรมฝาผนัง ที่วัดเจดี ย์เจ็ดแถว อำ �เภอศรีสัชนาลัย
ที่ซุ้มพระปรางค์ วัดพระพายหลวง และองค์ พระพุทธชินราช นอกจากนี้ บนศิลาจารึกพ่อขุ นรามคำ�แหงหลักที่ ๑
ที่จารึกไว้ว่า “…..กลางเมืองสุโขทั ยนี้มี วิหาร มีพระพุทธรู ปทอง มีพระอัฏฐารศ….” จากคำ�ว่าพระพุทธรู ปทองในที่นี้
อาจจะเป็นพระพุทธรูปที่ลงรักปิดทองก็เป็นได้ แสดงให้เห็นว่าการตีทองคำ�เปลวมีมาแต่ครั้งนั้ น
การทำ�ทองคำ�เปลวหรือการตีทอง เป็นงานศิลปหัตถกรรมของคนไทยมาแต่โบราณกาล น่าจะมีใช้ในงานศิลปะ
ตั้งแต่สมัยสุโขทัยแล้วแพร่หลายในสมัยอยุธยา ดังปรากฏหลักฐานทั้งจากเอกสารต่างๆ และศิ ลปะโบราณวัตถุที่ยังคง
ให้เห็นทุกวันนี้ เมื่อสิ้นสุดยุคกรุ งศรีอยุธยา ต่อเนื่องมาถึงกรุงรัตนโกสินทร์ ชาวบ้านที่มีอาชีพตีทองก็ย้ายมาตั้งถิ่นฐาน
และประกอบอาชีพนี้ ในบริเวณที่เรียกว่า บ้านช่างทอง ณ บริเวณที่เรียกกันว่า ถนนตีทองถึงสี่แยกคอกวัวในปัจจุบัน
กลวิธี การผลิตงานช่างฝีมื อดั้งเดิม
๑. นำ�ทองคำ�มาทำ�การรีดจนเป็นแผ่นบางๆ
๒. นำ�แผ่นทองที่ผ่านการรี ดแล้วมาตัดเป็นชิ้นๆ ประมาณ ๑ เซนติ เมตร (การรอนทอง)
๓. นำ�ชิ้นทองมาวางกลางกระดาษกว้างประมาณ ๔ x ๔ นิ้ว
๔. นำ�ทองที่ใส่ในกระดาษแล้วมาซ้อนกันในกุบที่ทำ�จากหนั งสัตว์วางบนแท่งหินและมีไม้กลัดยึ ดซองหนังไว้นำ�
ทองที่ใส่ในกระดาษแล้ วมาซ้อนกันในกุบที่ทำ�จากหนังสัตว์วางบนแท่งหินและมีไม้กลั ดยึดซองหนังไว้
๕. แล้วเปลี่ยนถ่ายทองลงกระดาษขนาด ๖ x ๖ นิ้ว แล้วจึ งนำ�ไปตี อีกครั้งเพื่อให้ได้ขนาดใหญ่ ขึ้น
๖. เมื่อได้ทองที่ ตีเสร็จแล้ วก็จะเปลี่ยน ถ่ายทองใส่ ลงกระดาษสา (กระดาษดาม) การใช้ไม้รวกหรือไม้ไผ่
(ไม้เหี๊ยะ) ตั ดทองตามขนาดขนาด ๔ x ๔ เซนติเมตรวางในกระดาษสองขา
เมื่อสิ้นสุดยุคกรุงศรี อยุธยา ต่อเนื่องมาถึงกรุงรัตนโกสิ นทร์ ชาวบ้ านที่มี อาชีพตี ทองก็ย้ายมาตั้งถิ่นฐานและ
ประกอบอาชีพนี้ ในบริ เวณที่เรียกว่า บ้านช่างทอง ณ บริ เวณที่เรียกกั นว่า ถนนตีทองถึงสี่แยกคอกวัวในปัจจุบัน
ชาวบ้านกลุ่มนี้ เดิมเป็นช่างทำ�ทองหลวง ตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ ๕ เรื่อยมาจนปัจจุบันนี้เหลือเพียง ๒ ครอบครัวเท่านั้น