Page 122 - dcp3

111
งานช่างดอกไม้สด
เรียบเรียงโดย บุ ญชัย ทองเจริญบั วงาม
งานช่างดอกไม้สด เป็นงานช่างดั้งเดิมแขนงหนึ่งของคนไทย มี ประวัติความเป็นมาอั นยาวนาน สืบเนื่องตั้ งแต่
ครั้งสมัยสุโขทั ยเป็นราชธานี ดั งจะพบในตำ�นานนางนพมาศ หรือประวัติของท้าวศรีจุฬาลั กษณ์ ผู้คิดประดิ ษฐ์กระทง
ลอยที่ประดับประดาด้วยงานเครื่องสดต่างๆ ถวายองค์พระร่ วงเจ้ากรุ งสุโขทัย จากตำ�นานในครั้งนั้ นได้มีการสืบทอด
วิชางานช่าง การประดิษฐ์ดอกไม้สดมากมาย เกิดขึ้ นในราชสำ�นักอย่ างแท้จริงลักษณะพิเศษหรือเอกลักษณ์ของงาน
ช่างฝีมือดั ้งเดิมซึ่งจะปรากฏให้พบเห็นในรูปแบบของการประดิษฐ์ดอกไม้ ใบไม้ ร้อยกรองเป็นพวงมาลัยแบบต่างๆ
การประดิษฐ์เครื่องแขวนชนิดต่างๆ สำ�หรับประดับตกแต่งกลางเพดานพระที่นั่ง ช่องพระทวารและพระบัญชร ใน
พระราชมณเฑียรสถาน ในมณฑลพิธี ปะรำ� อาคาร พานพุ่มดอกไม้สด ที่ประดิษฐ์ขึ้ นเพื่อเป็นเครื่องสักการะบูชา
สิ่งศักดิ์สิทธิ์ ในพุทธศาสนา เช่ น เครื่องนมัสการ เครื่องทองทิศ เครื่องนมัสการเครื่องห้า เครื่องทองน้ อย และพาน
พุ่มดอกไม้สดแบบต่างๆ การร้ อยกรองตาข่ายดอกไม้สด ตลอดจนการประดิษฐ์ใบตองเพื่อถวายในงานพระราชพิธี
ต่างๆ ในพระบรมมหาราชวัง ตลอดจนวันสำ�คัญในพุทธศาสนา เช่น ประเพณีถวายโคมแขวนพุทธบูชาในวันมาฆบูชา
วันวิสาขบูชา และวันอาสาฬหบูชา และในเทศกาลสำ �คัญๆ เท่าที่ปรากฏในจารีตประเพณีของคนไทย เช่น เทศกาล
เข้าพรรษา มีการประดิษฐ์ตกแต่งเทียนจำ�นำ�พรรษา ประดิษฐ์พุ่มเทียนจำ�นำ�พรรษาถวายพร้อมผ้าอาบนํ้าฝน งาน
ประเพณีลอยกระทง และประเพณีเทศน์มหาชาติ ล้วนแล้วแต่มี การประดิษฐ์ดอกไม้เป็นรูปแบบต่างๆ ถวายในแต่ละ
เทศกาล
ศิลปะการประดิษฐ์ ดอกไม้สดถื อเป็นงานช่างที่สำ�คัญ เพราะความสดของกลีบดอกไม้ และกลิ่นหอมของดอกไม้
ไทย ล้วนมี เสน่ห์อันสุนทรีย์ ยิ่งมีการร้อยกรองสลั บสีสลับกลีบก็ยิ่งเพิ่มความวิจิตรพิสดารให้กั บดอกไม้นั้นมากขึ้น ยิ่ง
การใช้งานตามประเพณีต่ างๆ ล้วนมีการคิ ดประดิษฐ์ รูปแบบให้เข้ากับจารีตประเพณีในสังคมไทย มีมาตรฐานและการ
สืบทอดอย่างลงตัว เช่น การประดิ ษฐ์โคมแขวนถวายในวันเพ็ญเดือนมาฆบูชา วันวิสาขบูชา และวันอาสาฬหบูชาการ
ประดิษฐ์กระทงลอยในประเพณีลอยกระทงเพื่อถวายเป็นพุทธบูชาในวันสำ�คั ญทางศาสนา การตกแต่งเครื่ องแขวน
ดอกไม้สดประดับประดารอบพระระเบียงพระอุโบสถ ตกแต่งกรอบประตูและหน้าต่าง รอบบุษบกซึ่งเป็นที่ประดิษฐาน
พระพุทธรูป เพื่อถวายเป็นพุทธบูชา
งานช่างดอกไม้สด ประกอบด้วย ๓ เทคนิค ที่สำ�คั ญ
๑. การร้อย คื อ การร้อยมาลัยเป็นลวดลายต่างๆ โดยใช้ กลีบ ใบ ของดอกไม้ ใบไม้ เช่น มะลิ กลี บกุหลาบ
มอญ ใบแก้ว ใบกระบื อ กลีบบัวหลวง และนำ �มาร้อยเป็ นมาลัยข้อพระกร มาลัยสองชาย เป็นต้น
๒. การกรอง คือ การคดั กลีบดอกไม้ให้มี ขนาดเท่ากัน อาทิ การกรองดอกขจร กรองดอกพิ กุล กรองดอก
ลำ�ดวน กรองดอกบานไม้รู้โรย กรองมะลิ ซึ่งชิ้นงานการประดิษฐ์ ดอกไม้ของไทยที่ใช้ เทคนิควิธี การกรอง ได้แก่ดอก
ขจรกรองมาจัดพุ่ มดอกขจรกรอง มาลัยลำ�ดวน และบานไม่รู้โรยหางแมว