Page 86 - dcp2

75
นำ�เสนอโดย สำ �นักงานพัฒนาเศรษฐกิจจากฐานชีวภาพ และกรมหม่ อนไหม
เรียบเรียงโดย ศาสตราจารย์สุ กัญญา สุจฉายา
ผ้าไหม (Thai Silk) เป็ นมรดกทางภูมิปัญญาของชาวสยามที่สื บทอดกันมาแต่โบราณ กว่าจะเป็ นผืนผ้าไหมที่
สวยงาม ต้ องผ่านกระบวนการสั่งสมประสบการณ์ อันยาวนานของช่างทอ เริ่มตั้งแต่ การปลูกหม่อน การเลี้ยงตั วไหม
การสาวไหมเพื่ อนำ�มาทำ�เป็นเส้นไหม การฟอกไหม การย้อมสี และการทอเป็นผืนผ้า
ตั วไหมที่ เลี้ยงกั นในประเทศไทยเพื่ อนำ�มาทำ �เส้นใยเป็นตัวไหมชนิด Bombyx mori จัดเป็นผี เสื้ออยู่ ในวงศ์
Bomycideae กินใบหม่อนเป็นอาหาร ลอกคราบ ๔ ครั้งในระยะที่เป็นตัวหนอนดักแด้ ฟักออกเป็นตัวได้ปีละหลายครั้ง
รังไหมมี ขนาดเล็กแต่จะให้ เส้นไหมที่มีความอ่ อนนุ่มและเป็ นมันเงากว่าไหมพันธุ์จีนและพันธุ์ญี่ปุ่น
แม้ จะไม่มีหลักฐานชัดเจนว่าบริ เวณประเทศไทยมีการเลี้ยงไหมและทอผ้าไหมอย่ างแพร่หลายมาช้านาน นอกจาก
เอกสารของจี น บันทึกของจูตากวน (Zhou Da-Guan) ที่เดินทางเข้ามาในอาณาจักรขอม ในคริสตศตวรรษที่ ๑๓ ที่ได้ตั้ง
ข้อสั งเกตว่า ชาวกัมพูชาไม่รู้ จักเลี้ยงไหม รู้จักแต่ วิธี ทำ�ผ้ าฝ้ายโดยใช้กี่แบบพื้นบ้านง่ายๆ แต่ เป็นชาวสยามที่นำ�ภูมิปัญญา
นี้เข้ามา เขาบันทึกว่า “ชาวพื้นเมือง(ขอม)ไม่ชอบเลี้ ยงตัวไหมหรือปลูกต้ นหม่อน ...เมื่อเร็ วๆ นี้ ชาวสยามที่เข้ามาตั้งหลัก
แหล่งในประเทศนี้ได้ทำ�การเลี้ยงตัวไหมและปลูกต้ นหม่อน เมล็ดต้นหม่อนและตัวไหม ต่างก็มาจากประเทศสยามทั้งสิ้น
ผ้าที่ทำ�ด้วยพรรณไม้ชาวขอมก็ ไม่รู้จัก แต่เขามีผ้าที่เรียกว่า โลมะ (loma) ชาวไทยใช้ไหมทอเป็นผ้ายกดอกสีคลํ้ าซึ่งเขาใช้
นุ่งห่ม หญิงไทยสามารถเย็บและปะชุนได้...”
บรรพบุรุษของชาวสยามส่วนหนึ่งได้สถาปนาอาณาจักรอยุธยาขึ้นในพุทธศตวรรษที่ ๑๙ โดยมีกรุ งเทพทวารวดี
ศรี อยุธยาเป็นราชธานี มีหลักฐานจากเอกสารต่างชาติ โดยเฉพาะเอกสารจากปากคำ�ชาวกรุงศรีอยุธยา ที่ถูกพม่าจับไป
เมืองพม่า ดังเช่นหนั งสือ คำ �ให้การขุ นหลวงหาวัด ที่แปลมาจากภาษามอญครั้ งสมัยรัชกาลที่ ๔ ว่ากรุงศรีอยุธยาก่อนเสีย
กรุ งครั้งที่ ๒ พ.ศ. ๒๓๑๐ นั้นเป็นศูนย์กลางการค้านานาชาติ มีสินค้าที่นำ�มาจากต่างประเทศมากมายโดยเฉพาะจำ�พวก
สิ่งทอ มีตลาดหลายแห่ง แบ่งเป็นย่านๆ ย่านที่ขายสิ่งทอ ได้แก่ “...ถนนย่านป่าไหมกับป่าเหล็ก ต่อกั นอยู่ข้างละฟากถนน
ซีกหนึ่งมีร้านขายไหมครุ ย ฟั่นไหมเบญจพรรณ ไหมลาว ไหมเขมร ไหมโคราช...” (หน้า ๑๙๑)
ภูมิปัญญาการทำ �เส้นไหมไทย