Page 77 - dcp1

68
แย้ลงรู
เรียบเรียงโดย รองศาสตราจารย์ชัชชัย โกมารทัต
แย้ลงรูเป็นการเล่นคล้ายชักเย่อที่ไม่ใช้มือจับเชือกแต่จะใช้เชือกผูกลำ�ตั วปล่อยปลายเชือกไว้ข้างหลังไปผูกมั ดโยงกับ
ผู้เล่นคนอื่น แล้วออกแรงใช้แต่ลำ�ตั วดึงหรือลากผู้เล่ นฝ่ายตรงข้ามไปยังจุดหมายที่ กำ�หนด มีลักษณะเลียนแบบพฤติกรรม
ของสัตว์เลื้ อยคลานชนิดหนึ่ง คือ แย้ ซึ่งถูกชาวบ้านวางบ่วงดั กจับที่ปากรู บ่ วงจะรัดที่ ลำ�ตัวแย้ ขณะที่แย้ก็พยายามจะ
ตะเกียกตะกายหนีลงรู ชาวบ้านนำ �ลักษณะอาการที่แย้ถูกบ่วงรัดเอวและตะเกี ยกตะกายหนีลงรูมาดัดแปลงเป็นเกมกีฬา
เล่นกัน บางท้องถิ่นมีชื่ อเรียกเป็นอย่างอื่น เช่น เรียกว่า แย้ชิ งรูก็ มี เฉลิ มก็มี เป็นต้น ไม่ปรากฏหลักฐานว่าเริ่มมีการเล่น
ครั้งแรกเมื่อใด แต่พบหลักฐานว่ าน่าจะมีการเล่นกีฬาแย้ลงรูกันแล้วตั้งแต่ต้นสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ เพราะจากหลักฐานพบ
การเล่นที่คล้ายกับการเล่นแย้ลงรู ที่เรียกว่าชักเย่อชิงธงกันแล้วใน ร.ศ. ๑๒๘ ในงานแข่งขันกรีฑานักเรียนของมณฑลภู เก็ต
(สามัคยาจารย์สมาคม, ร.ศ. ๑๒๘ <พ.ศ.๒๔๕๒>) และมีการเล่นกีฬาแย้ลงรูหรือแย้ชิงรูกั นแล้วใน พ.ศ. ๒๔๖๗ (ขุนวิทยวุฒิ,
๒๔๖๗) แย้ลงรูเป็ นกีฬาที่ชาวบ้านในสมัยเก่ามักจะเล่นเป็นการออกกำ �ลังกาย และเป็นการสนุกสนานรื่ นเริงร่วมกันใน
งานรื่นเริงประจำ�ปีต่างๆ ของชาวบ้านเช่นงานสงกรานต์ งานเฉลิมพระชนม์พรรษา และในงานประเพณีต่างๆ
แย้ลงรูเป็นกีฬาที่เล่นเลียนแบบอาการดิ้ นรนเอาตัวรอดของสัตว์เลื้อยคลานเก่าแก่ชนิดหนึ่งของไทยที่ชื่อว่า “แย้”
ซึ่งในอดีตมีชุกชุ มอยู่ทั่วทุ กภาคของประเทศ แย้เป็นสัตว์ที่ใช้ชีวิ ตหากินอยู่บนหน้าดิ นและขุดรู เป็นที่อยู่ อาศัย เป็นสัตว์มี
คุณค่ายิ่งต่อระบบนิเวศน์ และระบบเศรษฐกิจพื้ นบ้าน เป็นอาหารที่ทรงคุณค่าทางด้านโภชนาการของชาวบ้าน
แย้ลงรูเป็นกีฬาที่มีลั กษณะวิธีการเล่นเป็นเอกลักษณ์เฉพาะของประเทศไทย เป็นภูมิปัญญาไทยโดยแท้ กล่าวคือ
ลักษณะที่ผู้เล่ น ๓ หรือ ๔ คนใช้เชือกคนละเส้นนำ�ปลายเชือกด้านหนึ่งผูกเอวไว้ หันหลังให้ กันนำ�ปลายเชือกอีกด้านมา
ผูกมัดร่ วมกันไว้ แล้วต่างคนต่างออกแรงใช้ ลำ�ตัวดึงไปข้างหน้าแข่งกันไปให้ถึงจุดหมาย โดยไม่ใช้มื อจับเชือก เป็นการเล่ น
ที่โดดเด่นในวิธีการเล่น ท้าทาย ตื่นเต้นและสนุ กสนานสุดยอด และยังไม่พบประเทศอื่ นมีวิธี การเล่นเช่นแย้ลงรูมาก่อน
วิธีการเล่น ประกอบด้วย ๑) ผู้เล่ น ๓ หรือ ๔ คนใช้ เชือกคนละเส้น ยาวประมาณ ๓-๔ เมตร นำ�ปลายเชือกด้าน
หนึ่งผูกเอวไว้ให้ปมที่ผูกอยู่ข้างหลัง ๒) ให้ผู้เล่นแต่ละคนยืนหันหลังให้ กัน นำ�ปลายเชือกอีกด้านมาผู กมัดร่ วมกันไว้อย่าง
แน่นหนา โดยให้ ความยาวเชือกจากปมที่ผูกร่วมกันไปยั งด้านหน้าเอวของผู้เล่นแต่ละคนยาวเท่าๆกัน ๓) ให้ มีกรรมการ
คนหนึ่ง ยืนเหยียบปมเชือกที่ผูกร่ วมกันแนบไว้ ที่พื้น แล้วให้ผู้เล่นแต่ละคนเดิ นไปข้างหน้าจนเชื อกตึง เป็นรูป ๓ แฉกหรือ
๔ แฉกตามจำ�นวนผู้เล่น ๓ หรือ ๔ คน แล้ววางหรือปักธงเล็กๆไว้ข้างหน้าผู้เล่นแต่ละคน ห่างจุดที่ผู้เล่นแต่ละคนยืนเป็นระยะ
เท่าๆกัน (ประมาณ ๓ หรือ ๔ เมตร) ๔) เมื่ อได้สัญญาณเริ่มเล่นให้ ผู้เล่นแต่ละคนออกแรงใช้ลำ �ตัวดึงไปข้างหน้าด้ วยการ
เดินหรือคลานไปแย่งธงที่อยู่ ข้างหน้าตนมาให้ได้เร็วที่สุ ด ผู้ใดคว้าก้านธงมาถือ กำ�ชู ขึ้นได้ก่อนจะเป็นผู้ชนะ ๕) กติ กา
การเล่นคือ ห้ามใส่ รองเท้ามีปุ่มหรื อเดือย ห้ามใช้มื อจับเชือก ห้ ามเชือกที่ผูกเอวหลุดตํ่ากว่าสะโพก ห้ามจับผืนธงให้ จับที่
ก้านธงเท่านั้น