Page 54 - dcp1

45
ชั กเย่อเกวียนพระบาท
เรียบเรียงโดย รองศาสตราจารย์ ชัชชั ย โกมารทัต
จุ ดกำ�เนิดและประวัติ
ชักเย่อเกวี ยน เป็นการเล่นอีกรู ปแบบหนึ่งของกี ฬาชักเย่อในประเทศไทยที่ มีลั กษณะเฉพาะตัว เป็นเอกลั กษณ์
โดดเด่นไม่เหมือนใคร โดยการนำ�เชือกมาผูกติดกับเกวียนทั้งด้านหน้าและด้านหลังเกวียนจากนั้น ชาวบ้านจะแบ่งเป็นสองฝ่าย
ฝ่ายหนึ่งจะจับเชือกอยู่ด้านหน้าเกวียน ส่วนอีกฝ่ายจะจับเชือกอยู่ด้านหลังเกวียน ทั้งสองฝ่ายจะออกแรงดึงให้เกวียนเคลื่อน
ไปทางฝ่ ายตน ฝ่ายใดออกแรงดึงให้ เกวียนเคลื่ อนผ่านเส้นแดนที่กำ �หนดไว้ในฝ่ายตนได้ ก็จะเป็นฝ่ายชนะ ชักเย่ อเกวียนมี
พัฒนาการมาจากพิธี กรรมทางศาสนาพุทธซึ่ งมีประเพณีแห่พระพุทธรู ปที่ประดิษฐานไว้บนเกวียนที่ตกแต่งประดับอย่าง
สวยงาม แล้วใช้เชือกยาวๆ หรือท่อนไม้ยาวๆ ผูกกับตัวเกวียน ให้ผู้คนจำ�นวนมากจับเชือกหรือท่อนไม้รวมพลังกันลากเกวียน
ที่มีองค์พระพุทธรูปเคลื่อนที่ไปรอบเมือง เพื่อเปิดโอกาสให้ผู้คนสักการะได้ทั่วถึงที่ เรียกว่า “ประเพณีชักพระ” สั นนิษฐาน
ว่ ามีการเล่ นชักเย่อเกวียนกันแล้ วในสมัยกรุงสุโขทั ย ราว พ.ศ. ๑๗๐๐ (ชัชชั ย โกมารทัต, ๒๕๒๕) เนื่ องจากปรากฏ
หลักฐานชัดเจนว่ามีงานประเพณีต่างๆ ที่ เกี่ยวข้องกับพุทธศาสนาอยู่มากมายแล้วในสมัยนั้น ชั กเย่อเกวียน มี ชื่อเรียกกันใน
ท้องถิ่นหลายชื่อ เช่น ชักเย่อเกวียนพระบาท และ ชักเย่อพระบาท เป็นต้น คำ �ว่า “ชักเย่อ” หมายถึงการชัก การดึง และ
การออกแรงเย่อกันดึงกัน คำ�ว่ า “เกวียน” หมายถึง ยานพาหนะที่ใช้ในสมัยโบราณ มีล้อ ๒ ล้อ และใช้ควายหรือวัวเทียม
ลากให้ตัวเกวี ยนเคลื่อนที่ไป ส่วนคำ�ว่ า “พระบาท” เป็นคำ�ราชาศัพท์ที่ใช้ กับพระมหากษัตรย์ หรือ พระพุทธเจ้า หมายถึง
“เท้า” ในที่ นี้หมายถึง รอยเท้าของพระพุทธเจ้า ดังนั้น คำ �ว่า “ชั กเย่อเกวียน” จึงเป็นการเล่นชักเย่อโดยมีเกวียนอยู่
ตรงกลาง เป็นเป้ าหมายที่ผู้เล่นแต่ละฝ่ายจะต้องพยายามออกแรงดึ งให้เข้าไปยังแดนตน ส่วนชักเย่อเกวียนพระบาท เป็นการ
เล่ นชักดึ งเกวียนซึ่งบรรทุกพับผ้าที่มีรอยพระบาทจำ �ลองของพระพุทธเจ้ า เปรียบดั งการเล่นเพื่อยื้ อแย่งสิ่งศักดิ์ สิทธิ์ คือ
รอยพระบาทของพระพุ ทธเจ้านั่นเอง นิ ยมเล่นกันในแถบตะวันออกของประเทศไทย โดยเฉพาะที ่จังหวั ดจั นทบุรีมี
ท้องที่ที่เล่นชักเย่อเกวียน และปฏิบัติ สืบทอดเป็นประเพณีต่ อเนื่องยาวนานกว่า ๑๐๐ปี และยังคงมีการอนุ รักษ์ ส่งเสริม
การเล่นจนถึงปัจจุบัน ได้แก่ ที่ตำ �บลตะปอน และที่ตำ �บลเกวียนหัก อำ�เภอขลุง ในการสื บค้นเบื้องต้น พบว่า ที่ตำ �บล
ตะปอนมีการสื บทอดประเพณีชักเย่อเกวียนที่เรียกกันในท้องถิ่นว่า “ชักเย่อเกวียนพระบาท” มายาวนานกว่าที่อื่นๆ
ชักเย่ อเกวียนพระบาท ของชาวตำ�บลตะปอน อำ �เภอขลุง จังหวัดจันทบุรี เป็นการเล่ นที่กระทำ�ควบคู่กับประเพณี
ชักพระบาท หรือเรียกสั้นๆ ว่า ประเพณีชักพระซึ่งเป็นประเพณีสำ�คัญของภาคใต้ ที่ทำ�กันในวันแรม ๑ คํ่า เดือน ๑๑ ประเพณี
ชักพระของชาวตะปอน จังหวัดจันทบุรี จะคล้ายคลึ งกับประเพณี ชักพระทางภาคใต้ แต่ลักษณะของการประกอบพิธีกรรม
อาจมีความแตกต่างกันน่ าจะมาจากการปรับเปลี่ยนให้เหมาะสมและสอดคล้องกั บสภาพภูมิ ประเทศ สภาพความเป็นอยู่
และวิ ถีชีวิต กล่าวคือ ทางภาคใต้ของประเทศไทยมีลักษณะภูมิ ประเทศที่ติ ดกับทะเล ประชาชนประกอบอาชีพทำ�การ
ประมง จึ งใช้เรือเป็นพาหนะในการเดิ นทาง ใช้ในการประกอบอาชีพ และใช้ ในการประกอบพิธี กรรมที่สำ�คัญต่างๆ