Page 92 - บูรพศิลปิน58

77
บูรพศิ ลปิน พ.ศ. ๒๕๕๘
พระมหามนตรี (ทรัพย์)
เกิด ราวต้นรัชกาลที่ ๑
ถึงแก่กรรม ก่อน พ.ศ. ๒๓๘๘
ยุคสมัย รัตนโกสินทร์ (รัชกาลที่ ๑ - รัชกาลที่ ๔)
ประวัติ และการทำ�งาน
ต้นตระกูลของพระมหามนตรี (ทรัพย์) เป็นญวน มีบรรดาศักดิ์เป็นพระยาภักดี นุชิต (องว่างถ่าย หรือ องเถิ่ง)
พระมหามนตรี (ทรัพย์) เกิดราวต้ นรัชกาลที่ ๑ เป็นบุตรของท่ านน่วมและท่ านจั่น พระมหามนตรี (ทรัพย์) มีบุตรชื่อ
กลั่น ซึ่งเป็นบิดาของหม่อมเฉื่อยในสมเด็จฯ กรมพระยาดำ�รงราชานุภาพ เข้าใจว่าพระมหามนตรี (ทรัพย์) ได้ รับราชการ
สนองพระเดชพระคุ ณในรัชกาลที่ ๓ เป็นที่ไว้วางพระราชหฤทัยเป็นอันมาก ดังความปรากฏในพระราชปุจฉารัชกาลที่
๓ เมื่อจุลศั กราช ๑๒๐๗ (พ.ศ. ๒๓๘๘) ว่า “แต่ข้าทูลละอองธุลี พระบาทที่มี สติปัญญาควรที่จะวางพระทัยได้ราชการ
เหมื อนอย่างพระมหามนตรี (ทรัพย์) ฯลฯ ซึ่งทรงพระกรุณาโปรดชุบเลี้ยงไว้ตามยศถาศั กดิ์โดยขนาด ก็มิ ได้อยู่สนอง
พระเดชพระคุณ ด่วนถวายบังคมลาดับสูญไป ก็มีพระอาลัยอยู่ ด้วยทรงพระเมตตา” จึงประมาณได้ว่ าพระมหามนตรี
(ทรัพย์) ถึงแก่กรรม ก่อน พ.ศ. ๒๓๘๘
ผลงานสำ�คัญ
พระมหามนตรี (ทรัพย์) เป็ นกวีที่สามารถในกระบวนแต่งกลอนแปด จะหาตัวเปรียบได้โดยยาก แต่มามีชื่อ
เสี ยงโด่งดังในการแต่งกลอนต่อเมื่อถึงแก่กรรมแล้ว เพราะเมื่อมีชีวิตอยู่ ไม่ ใคร่พอใจแต่งโดยเปิดเผย มีเพี ยงโคลงฤๅษี
ดัดตน แก้ เส้นมหาระงับ บท ๑ กับเพลงยาวกลบท ชื่อกบเต้นสามตอน บท ๑ เท่านั้น ที่แต่งจารึกไว้ที่วัดพระเชตุพนฯ
ผลงานที่มีชื่อเสียงมาก ได้แก่
 บทละครเรื่อง ระเด่นลันได เขียนราวรัชกาลที่ ๓ จัดเป็นหนั งสือกลอนที่แต่งอย่างตลกขบขั นเล่มแรก
ของเมืองไทย เป็ นเรื่องที่สนุกทั้งเนื้อเรื่องและสำ �นวนกลอน ทั้งกระบวนบทสุ ภาพ และวิธีเอาถ้อยคำ�
ขบขันเข้าสอดแซม บางแห่งกล้าใช้สำ�นวนตํ่ าช้าลงไปให้สมกับตัวบท แต่อ่านก็ไม่ มีที่จะเขินเคอะในแห่ง
ใด เพราะฉะนั้นจึงเป็นหนั งสือซึ่ งชอบอ่านกันแพร่หลาย ตั้งแต่แรกแต่งตลอดมาจนรัชกาลหลังๆ นับถือ
กันว่าเป็ นหนังสือกลอนชั้นเอกเรื่อง ๑
เหตุ ที่พระมหามนตรี (ทรัพย์) แต่ งบทละครนี้ เล่ากันมาว่าครั้ งนั้นมีแขกคนหนึ่ งชื่อลั นได เป็นแขกฮินดู ชาว
อินเดี ย ซัดเซพเนจรมาอาศั ยอยู่ที่ใกล้โบสถ์พราหมณ์ในกรุงเทพฯ เที่ยวสีซอขอทานหาเลี้ ยงชีพเป็ นนิจ พูดภาษาไทย
ก็มิ ใคร่ได้ หัดร้ องเพลงขอทานได้เพียงว่า “สุ วรรณหงส์ถู กหอกอย่าบอกใคร บอกใครก็ บอกใคร” ร้องทวนอยู่แต่ เท่านี้
แขกลันไดเที่ยวขอทาน จนคนรู้จักกันโดยมาก ในครั้ งนั้นมีแขกอีกคน ๑ เรียกกั นว่า แขกประดู่ เป็นชาวอินเดียเหมื อน
กัน ตั้งคอกเลี้ยงวัวนมอยู่ที่หัวป้อม (สนามหน้าศาลสถิตยุติธรรม) มีภรรยาเป็นหญิงแขกมลายู ชื่อประแดะ อยู่มาแขก
ลันไดกับแขกประดู่เกิดวิวาทกันด้วยเรื่ องแย่งหญิงมลายูนั้น โดยทำ�นองที่กล่ าวในเรื่องละคร คนทั้งหลายเห็นเป็นเรื่อง
ขบขันก็โจษกันแพร่หลาย พระมหามนตรี (ทรัพย์ ) ทราบเรื่องจึงคิดแต่งเป็นบทละครขึ้น
๒๓
สมัยรั ตนโกสินทร์