Page 85 - บูรพศิลปิน58

70
บูรพศิลปิน พ.ศ. ๒๕๕๘
เจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรี
(สนั่น เทพหัสดิน ณ อยุธยา)
เกิด ๑ มกราคม พ.ศ. ๒๔๑๙
ถึงแก่อสัญกรรม ๑ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๘๖
ยุคสมัย รัตนโกสินทร์ (รัชกาลที่ ๕ - รัชกาลที่ ๘)
ประวัติและการทำ�งาน
เจ้าพระยาธรรมศั กดิ์มนตรี (สนั่น เทพหั สดิน ณ อยุธยา) นามเดิมว่า สนั่น เทพหั สดิน ณ อยุธยา เป็นบุตร
พระยาไชยสุริ นทร์ (หม่อมหลวงเจียม เทพหัสดิ น) และคุณหญิงอยู่
เมื่ออายุได้ ๘ ขวบ บิดาถึ งแก่อนิจกรรม ชีวิ ตจึงผกผันจากการเป็นครอบครัวคนชั้นสูง จากการเป็นบุตร
ขุนนางชั้นผู้ใหญ่ ต้องมาช่วยมารดาทำ �สวน ค้าขาย และรับจ้างเย็บรังดุมตั้งแต่ยังเด็ก ความยากลำ�บากทำ�ให้ท่านมี
ความอดทนไม่ท้อถอยและมีอุปนิสั ยอ่อนโยน มัธยั สถ์ ซึ่ งเป็นสิ่งเกื้อหนุนให้ ท่านมี ความเจริญรุ่งเรืองในการศึกษาและ
การทำ�งาน
เริ่มการศึกษาที่โรงเรียนวัดบพิตรพิมุข พระตำ�หนักสวนกุหลาบ และโรงเรียนสุนันทาลัย แล้วเข้าศึกษาต่ อ
ณ โรงเรียนฝึกหัดอาจารย์ ระหว่าง พ.ศ. ๒๔๓๕ - ๒๔๓๗ ได้รับประกาศนียบัตรครู และสอบไล่ได้เป็นที่ ๑ ของผู้สำ�เร็จ
วิชาครูชุดแรกและทำ�หน้าที่สอนประมาณ ๒ ปี
ต่อมาใน พ.ศ. ๒๔๙๓ ได้เป็ นนักเรี ยนทุนหลวงกระทรวงธรรมการไปศึกษาวิชาครู ต่อที่ประเทศอั งกฤษ
ณ วิทยาลัยฝึกหัดครูเบอโรโรด (Borough Road College) ณ เมืองไอส์ลเวิ ซท์ (Isleworth) ทางใต้ของกรุงลอนดอน
ภายใต้การดูแลของเซอร์ โรเบิร์ต มอแรน จบแล้วได้ เดินทางไปดูงานด้านการศึกษาที่ประเทศอินเดี ยและพม่าเป็นเวลา
๓ เดือน
เจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรี ได้ประกอบกิจการทางการศึกษาอันเป็นคุณูปการแก่ประเทศไว้มากมาย โดย
เฉพาะในการวางรากฐานอย่างสมัยใหม่ เริ่มตั้งแต่ การเป็นครู ผู้ ตรวจการศึกษา เป็ นเจ้ากรมราชบัณฑิ ต เจ้ากรม
ตรวจ ปลัดทูลฉลองจนถึงเสนาบดี โดยเริ่มนำ�เอาความรู้แผนใหม่เข้ามาในวงการครู เริ่มพัฒนาด้านพุทธิศึ กษาอย่าง
จริงจัง เขียนตำ�รา เริ่ มตั้งแต่ด้านสุขาภิบาลและสุขศึ กษาสำ�หรับครอบครัว รวมทั้งเน้นด้านปลูกฝังธรรมจรรยาอย่าง
แท้จริง อบรมสั่งสอนให้คนมี คุณธรรมและจรรยามรรยาท จัดทำ�แบบสอน-อ่าน-เขียนด้านธรรมจริยาขึ้นใช้ ในโรงเรียน
ทั่วประเทศ นำ�พลศึกษาและการกีฬาเข้ามาในโรงเรี ยนเพื่อสร้างลักษณะนิสัยให้เยาวชนรู้จักรู้แพ้ รู้ชนะ รู้จักอภัยซึ่ง
กันและกัน
เจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรีได้จัดให้มีการศึ กษาภาคบังคับ เพื่ อให้ประชาชนได้รับการศึกษาทั่วถึ งกันโดยท่าน
เชื่อว่า เมื่อให้มวลชนได้รับการศึ กษาอย่างกว้างขวางแล้ว บุคคลที่มี ความสามารถก็จะปรากฏขึ้นมาให้เห็นเอง ได้จัดตั้ง
โรงเรียนขึ้นทั่วประเทศรวมทั้งโรงเรียนประชาบาลเพื่ อรองรับการจัดการศึกษาภาคบังคับ มีการเริ่มงานด้านหัตถศึ กษา
คือ นำ�เอาวิชาอาชีพต่างๆ เข้ามาสอนในโรงเรี ยน เพื่อให้ประชาชนทั่วไปได้รั บทั้งด้านวิชาความรู้เพื่อไปรับราชการ และ
ทางด้านวิชาชีพสำ�หรับผู้ที่ต้องการนำ�ไปประกอบอาชีพทั่วไป
เจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรี ถึงแก่อสัญกรรมด้วยโรคหัวใจวาย เมื่อวันที่ ๑ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๘๖ ที่บ้านพัก
ถนนนครสวรรค์ กรุงเทพมหานคร สิริอายุ ๖๗ ปี
๑๘
สมัยรัตนโกสินทร์