Page 158 - บูรพศิลปิน58

143
บูรพศิ ลปิน พ.ศ. ๒๕๕๘
หลวงวิจิตรเจษฎา (ครูทองอยู่)
เกิด ไม่ ปรากฏหลักฐาน
ถึงแก่กรรม ไปรากฎหลักฐาน
ยุคสมัย รัตนโกสินทร์ตอนต้ น
ประวัติ และการทำ�งาน
หลวงวิ จิตรเจษฎา หรื อครูทองอยู่ เป็นจิตรกรเอกสมัยรัชกาลที่ ๓ รัชกาลที่ ๔ มั กเขียนภาพคู่กันกับหลวง
เสนีบริ รักษ์ หรือครูคงแป๊ะ ในสถานที่เดียวกัน ภาพครูคงแป๊ ะมีอยู่ที่ไหน ก็มั กจะมีภาพฝีมื อครูทองอยู่ ประกบอยู่
ข้างเสมอ แต่ ภาพจิตรกรรมของทั้ง ๒ มีเอกลักษณ์แตกต่างกันไป ที่มีชื่อเสียง คือภาพจิตรกรรมฝาผนั งพระอุโบสถ
วั ดสุวรรณาราม กรุงเทพฯ (ฝั่งธนบุรี) ถือเป็นจิตรกรรมฝาผนั งที่นักศึกษาทางด้านศิลปะและผู้ คนที่ต้องการฝึกฝนฝีมื อ
ด้านการวาดภาพศิ ลปะแบบไทย ใช้เป็นต้นแบบในการฝึกปรือ สร้างประสบการณ์
สมเด็จฯ เจ้ าฟ้ากรมพระยานริ ศรานุวัดติวงศ์ ทรงกล่าวถึงครูทองอยู่และครูคงแป๊ะ ในหนังสือกราบทูล สมเด็ จฯ
กรมพระยาดำ�รงราชานุภาพ เมื่อวันที่ ๖ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๕๘ ความตอนหนึ่งว่า
“หลวงวิจิตรเจษฎา ผู้ที่ปรากฏฟุตโน้ตว่าชื่อทองอยู่นี้ ไม่มีที่สงไสย พวกช่ างเรียกกั นว่าครูทองอยู่ เป็นมือ
คู่ขันกับครูคงแป๊ะ เขียนประชั นกันรํ่าไป เช่นที่พระอุโบสถวัดอรุณ ซึ่งเพลิงไหม้เสียแล้ว เขียนห้องเคียงกัน เรื่องมโหสถ
ด้วยกั น คงแป๊ะเขี ยนอุมงค์ ครู ทองอยู่เขียนห้องชักรอกเตี้ยค่อม แล้วไปเขียนประชันกันที่วัดสุวรรณารามอยู่เคียงกันอีก
ครู ทองอยู่เขียนเนมีราช คงแป๊ะเขียนมโหสถ ยั งคงอยู่ดูได้ดีจนทุ กวันนี้ คนทั้งสองนี้ลํ่าฦๅด้ วยกัน บางพวกถือว่าคงแป๊ะ
ดีกว่ า บางพวกถือว่ าครูทองอยู่ดี กว่า เกล้ากระหม่อมเป็นพวกนับถือครูทองอยู่ แลผู้ที่ใช้คำ �ไหว้ครู นั้นก็นับถือครู ทองอยู่
ไม่ ไหว้คงแป๊ะ แต่ที่จริงควรจะไหว้ด้วยกัน เพราะฝีมื อเป็นเอกทัดเที ยมกัน ไม่มีเสมอสามในรั ชกาลที่ ๓ ที่ไม่ ไหว้จะ
เป็นด้วยคงแป๊ ะอายุอ่ อน ฤๅมิฉะนั้ นก็รั งเกียจความชั่ว ได้ทราบว่ ากระทำ�ผิดฆ่าคนตาย แต่เห็นจะไม่ใช่โดยสัญเจตนา
ลูกขุ นพิพากษาให้ ลงโทษจำ�คุ ก แต่พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดฯ ยกโทษพระราชทาน
ตรั สว่าช่างฝีมือดี หาใช้ยาก”
ผลงานสำ�คัญ
 เขียนภาพทศชาติชาดกเรื่องเนมีราช ที่ผนังพระอุโบสถวั ดสุวรรณาราม กรุงเทพฯ
 ภาพเทพชุ มนุม ที่ผนังพระอุโบสถวัดสุ วรรณาราม กรุงเทพฯ
 ภาพมารผจญ ที่ผนังด้านหน้ า ในพระอุโบสถวัดสุวรรณาราม กรุงเทพฯ
 ภาพเสด็จจากดาวดึงส์ ที่ผนังด้านหลังในพระอุโบสถวัดสุวรรณาราม กรุงเทพฯ
 เขียนเรื่องพระมโหสถ ตอนชักรอกเตี้ยค่อม ที่ พระอุโบสถวัดอรุณราชวราราม ส่วนครูคงแป๊ะเขียนตอน
ห้องอันวิจิตรสวยงามในอุโมงค์ที่พระมโหสถสร้างไว้ลวงข้าศึ ก น่าเสี ยดายว่าในสมั ยรัชกาลที่ ๕ ได้ เกิด
ไฟไหม้พระอุ โบสถ จนทำ�ให้ภาพทั้งสองเสียหายหมด
ได้รั บการยกย่องเชิดชูเกียรติ เป็น บูรพศิลปิน สาขาทัศนศิลป์ พุ ทธศักราช ๒๕๕๘
๑๕
สมัยรัตนโกสิ นทร์