Page 66 - Thai Culture

64 | วั ฒนธรรม วิถีชีวิตและภู มิปัญญา
พิณเปี๊ยะ
เครื่องดี ดแห่งล้านนา
ในบรรดาเครื่องดนตรีเพชรน�้ำเอกแห่งล้ านนา พิณเปี ๊ยะ จัดเป็นเครื่องดีดที ่มี
คุณลักษณะพิเศษแตกต่างไปจากเครื่ องดีดชนิดอื่นๆ ด้วยเสียงก้องกังวานและท่วงท�ำนอง
สูงต�่ำที่ดั งออกมาจากพิณซึ่งแนบอยู่บนแผ่นอกหรือหน้าท้องที่เปลื อยเปล่าของผู้บรรเลง
สามารถตรึงความรู้สึกของผู้ ฟังให้สงบนิ่ ง ด�ำดิ่ งไปกับมนตร์ ขลังของเสียงอันไพเราะ
เส้นทางความเป็นมาของพิณเปี๊ยะสืบย้อนกลับไปได้ถึงเครื่องดนตรีของชาวอินเดี ย
จัดอยู่ในตระกูลของวี ณา หรือพิณ ส่วนค�ำว่าเปี๊ยะ เชื่อว่ามาจากการเรียกชื่อที่ ต่างกันไป
ในแต่ละท้องถิ่น เช่น เพีย เพี้ย เพียะ เพลี้ย ค� ำว่า พิณเพียะ หรือ พิณเปี๊ยะ ก็เช่นเดียวกัน
เอกลักษณ์ ของพิณเปี ๊ยะอยู่ ที่โครงสร้ างของพิณ ประกอบด้ วยส่วนกะโหลก
หรือกะโหล้ง ท� ำจากกะลามะพร้าวหรือน�้ำเต้าผ่าซี ก คันพิ ณท�ำจากไม้แก่ นขนาดกลม
ยาว วัดจากปลายด้านใหญ่ไปยังด้านเล็กประมาณ ๗๐ - ๘๐ เซนติเมตร ไม้ที่ใช้ท�ำคันเปี๊ ยะ
เป็นไม้เนื้ อแข็ง เช่น ไม้ประดู่ ไม้ชิงชัน ไม้แดง ไม้มะเกลื อ ส่วนปลายคันเปี๊ยะจะมี
ลูกบิดตามจ� ำนวนสายลวด เริ่มตั้งแต่ ๒ - ๗ สาย ปลายสุดตอนบนของคันเปี๊ยะสวม
ด้วยหั วเปี๊ ยะซึ่งประดิษฐ์จากส�ำริดหรือทองเหลื อง เป็นรู ปนกหัสดีลิ งค์ พญานาค
นกยูง ช้าง ตามความเชื่อของสัตว์ในป่าหิมพานต์
เสน่ห์ของพิณเปี๊ยะไม่ได้ อยู่ที่รูปลักษณ์อันงดงามเท่านั้น หากแต่อยู่ที่เทคนิ คการ
เล่นและความช� ำนาญที่ผู้บรรเลงสามารถสร้างความสั่นพลิ้วจากการดี ดสายเปี๊ยะได้อย่าง
เหมาะเจาะ วิธี การเล่นเปี๊ยะจะคล้ายกับพิณชนิ ดอื่นๆ คื อใช้มือซ้ายกดสายและถือคันพิณ
เฉียงกับล�ำตัวของผู้เล่ น ดีดสายด้วยมือขวา โดยใช้นิ้วในการปาด เขี่ย และป๊ อกสายเปี๊ยะ
ให้เกิดเสี ยงไพเราะ เชื่อมโยงกับการบังคับจังหวะเปิดปิดของกะโหล้งที่แนบอยู่ กับกล้ ามเนื้อ
บนหน้ าอกหรือหน้าท้องเพื่อปรับแต่งเสียงตามต้องการ จนเกิ ดเป็นบทเพลงที่เปี่ยม
ไปด้วยอารมณ์ความรู้สึกลึกซึ้งกินใจ
ในอดีต เปี ๊ยะเป็นเครื่องดนตรีที่นิยมเล่นกั นแต่ในราชส�ำนักฝ่ ายเหนือ ต่อมาได้
แพร่ออกมาสู ่กลุ่มชาวบ้านที่พอมีฐานะและมีฝี มือทางดนตรี เพราะหัวเปี๊ยะซึ่ งเป็น
ส่วนประกอบที่ส�ำคั ญนั้นหายากและมีราคาแพง ประกอบกับเป็นเครื่องดนตรีที่เล่นยาก
แต่มีเสียงไพเราะมาก ดังนั้นคนที่เล่นเปี๊ยะได้จึงเป็นที่ยกย่องชื่นชมเป็นพิเศษ ท�ำให้หนุ่มๆ
ล้านนาสมัยก่อนนิยมเสาะแสวงหาเปี๊ยะมาเล่นกันเพราะจะได้เปรียบเครื่องดนตรีชนิดอื่นๆ
ในเวลาไปแอ่วสาวยามค�่ำคืน
“ สันนิษฐานกันว่า ชื่ อ ‘พิณเปี๊ยะ’
มาจากการที่ในอดีตชาวล้านนา
เรียกพิณเปี๊ยะสั้นๆ ว่า “เปี๊ยะ”
ซึ่งแปลว่า อวด หรือ เทียบเชิ ง
(ในภาษาเหนือ) คนที่ เล่นเปี๊ยะได้
จะดูโก้มากกว่าคนที่เล่นสะล้อ ซอ
ซึง ดังนั้น การเล่นพิณเปี๊ยะแต่ละ
ครั้งจึงเหมือนเล่นอวดกัน เป็นการ
ประชันขันแข่งกันนั่นเอง”
• เทคนิคการเล่นเปี๊ยะ ผู้เล่นต้องครอบกล่ องเสียงไว้ที่ หน้าอกและ
ดีดด้วยเทคนิคเฉพาะที่เรียกว่า ป๊อก โดยใช้นิ้ วก้อยหรือนิ้วนางดีดสาย
และใช้ โคนนิ้วชี้ของมือนั้นแตะสายที่จุดเสียงจึงจะได้เสียงดังสดใส
กังวานคล้ายเสียงระฆัง