Page 50 - Thai Culture

48 | วั ฒนธรรม วิถีชีวิตและภู มิปัญญา
เมื่อถึงคราวเก็บเกี่ยวและน�ำผลผลิตมารวมอยู่ที่ลานนวดข้าว ชาวนาจะท�ำพิ ธีท�ำขวัญและขอขมา
แม่โพสพอีกครั้ง พิ ธีท�ำขวัญลานนวดข้าวจึงเป็นการท�ำบุญสู่ขวัญข้าวและเฉลิมฉลองในโอกาสเก็บเกี่ยว
ข้าวเสร็จ ซึ่ งทางภาคกลางเรียกพิธีนี้ว่า ท�ำขวัญลาน ในขณะที่ ทางภาคอีสานเรี ยกว่า บุญคูณลาน
นอกเหนือจากการสู่ ขวัญเพื่ อกล่อมขวัญแม่ โพสพให้หายตกใจและขอขมาที่ล่ วงเกินแล้ว ยังเพื่อ
แสดงออกถึงความกตัญญูกตเวทีต่ อข้ าว สิ่งศักดิ์ สิทธิ์และธรรมชาติด้ วย หลังจากนวดข้าวแล้วเสร็จ
จึงเก็บข้ าวขึ้นยุ้งและเมื่อจะขายข้ าวต้องท�ำพิธี เปิดยุ้งหรื อตักยุ้ง เพื่อขออนุญาตขายเช่นกัน
ประเพณีการท�ำขวัญข้าวใช่เพี ยงแต่เป็นพิธี กรรมที่แสดงให้เห็นถึงความกตัญญูรู้คุณต่อธรรมชาติ
เท่านั้น แต่ยังเป็นความอ่อนน้ อมถ่อมตนต่อสรรพสิ่งรอบตัวที่เกื้ อกูลให้ชี วิตและการด�ำรงอยู่ อี กทั้ง
ยังแสดงให้ เห็นถึ งจิตใจอันโอบอ้อมอารีและความสมั ครสมานสามัคคีของคนในชุมชนที่เมื่ อมีการ
เก็บเกี่ยวข้าวก็จะมาช่วยลงแรงช่วยเหลือกันให้ส�ำเร็จลุล่วงไปได้ด้วยดี
แม้ปั จจุบันในหนึ่งขวบปี จะสามารถท�ำนาได้ หลายครั้ง แต่พิ ธีท�ำขวัญข้ าวจะท�ำเฉพาะกับ
การปลูกข้าวนาปี อย่างไรก็ ตาม ด้วยวิถีชีวิตและวิธี การท�ำนาที่เปลี่ยนแปลงไปเนื่องจากยึ ดเอาวิธีการ
ท�ำเกษตรและเทคโนโลยีสมัยใหม่เป็นหลั ก ท�ำให้ประเพณี ท�ำขวัญข้าวในปัจจุบันอาจไม่ได้ครบถ้วน
ทุกขั ้นตอนดังเช่นในอดีต หรื อมีการปรับให้รวบรัดมากขึ้น แต่ความเชื่อเรื่องแม่โพสพยั งคงอยู่กับชาวนา
ในบางพื้นที่ ที่ ยังอาศั ยการท� ำนาจากน�้ำฝนและพึ่ งพิงธรรมชาติแบบเกษตรอินทรีย์ บางชุ มชน
ประกอบพิธีท�ำขวัญข้าวร่วมกับการท�ำพิธี ผ้าป่าข้าวเปลือก ในขณะที่บางชุมชนจัดพิธี ท�ำขวัญแม่โพสพ
ร่วมกับงานประจ�ำปีของวัด
“ในฤดู เก็บเกี่ยวชาวนา
แต่ละท้ องถิ่นมักจะมา
ลงแรงช่ วยกันเกี่ยวข้าว
ถือเป็ นการสร้าง�
ความสมั ครสมานสามัคคี �
ร่วมชื่นชมผลผลิต�
อั นน่าภาคภู มิใจ�
จากความเหนื่อยยาก
ตลอดทั้งปี”