Page 47 - Thai Culture

���������������� ����| 45
ประเพณีท�ำขวัญข้าว
ศรัทธาแห่งทุ่งสีทอง
กว่าต้นกล้าจะเติบโตเป็นรวงข้าวสีทองที่พร้อมเก็บเกี่ยวผลผลิต ต้องอาศัยผืนดิน
อันอุดมสมบูรณ์และการดูแลอย่ างต่อเนื่องนานกว่า ๔ เดือน ขวัญและก�ำลังใจอันแรงกล้า
ของชาวนาจึงเป็นสิ่งส�ำคัญที่จะต่อสู้กับความเปลี่ยนแปลงของธรรมชาติซึ่งเกิดขึ้นได้ทุกเมื่ อ
ในช่วงเวลาการเพาะปลู กประเพณีท�ำขวั ญข้าวมิใช่ เป็นแค่เพี ยงประเพณีที่ เซ่นสรวง
บูชาแม่โพสพของชาวนาไทยให้คุ้มครองต้นข้าวอันบอบบางเท่านั้น หากแต่เป็นการหลอมรวม
พลังแห่งศรัทธาของทุกคนในชุมชนที่จะช่ วยให้การเพาะปลูกและเก็บเกี่ยวเป็นไปได้อย่าง
ราบรื่น
เพราะข ้ าวคื ออาหารหลักและเป็ นพื ชที่ เลี้ยงชี วิ ตคนไทยมาแต่โบราณ
ความส�ำคัญของข้าวจึงเปรียบได้กับของศักดิ์สิทธิ์ที่ต้องให้ ความเคารพ อีกทั้งยังเชื่อว่า
ข้ าวเป็ นพื ชพรรณเพียงหนึ่ งเดี ยวที่ มี ขวั ญและมีสิ่ งศั กดิ์ สิ ทธิ์ คุ ้ มครอง เรี ยกว่ า
แม่ขวัญข้าว หรือ แม่โพสพ ที่ปกป้องให้ต้ นข้าวเจริ ญงอกงามดี หากขวัญข้าวไม่ อยู่กับ
ต้นข้าว ข้าวก็ จะไม่เจริญงอกงามและให้ผลผลิตที่ สมบูรณ์ ดั งนั้นจึงต้องปฏิบัติ ต่อข้าว
ด้วยความกตัญญูรู้คุ ณ และเมื่อใดที่มีการเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นกับข้าว เช่น ข้ าวตั้งท้อง
หรือจะเกี่ ยวข้าว ต้องขอขมาต่อต้นข้ าวทุกครั้ง
การท�ำขวัญข้าวถือเป็นภูมิปัญญาและความเชื่อของชาวไทยทุกภาคในการอยู่ร่วม
และเคารพวิถีธรรมชาติ อี กทั้งยังเป็นพิธี กรรมที่ตอบสนองทางด้านจิตใจ ช่วยสร้างขวัญ
และก�ำลั งใจให้แก่ชาวนาไทย พิธี กรรมเกี่ยวกับข้าวในประเทศไทยแบ่งได้เป็ น ๓ ระยะ
เริ่มตั้งแต่ก่อนการเพาะปลู ก ในช่วงเพาะปลูก และเมื่อได้ ผลผลิตแล้ว อย่ างไรก็ตาม
ในแต่ละภาคก็มีวิ ธีการปฏิบัติ ที่แตกต่างกันไป ชาวนาภาคกลางและภาคใต้ท�ำขวั ญข้าว
หลายครั้งตั้งแต่ ข้าวเริ่มออกรวงอ่อนๆ ล�ำต้นป่องกลางเหมื อนคนท้อง หรือที่เรียกว่า
ข้าวกลัดหางปลาทู อี กครั้งตอนเก็บเกี่ยวขนข้าวเข้าลานและตอนขนข้าวเข้ายุ้ ง ในขณะที่
ชาวนาภาคเหนือและภาคอีสานจะท�ำขวัญข้าวในช่วงที่ได้ผลผลิตและเตรียมขนข้าวเข้ายุ้ง
เท่านั้น
“ในช่ วงข้าวในนาก�ำลังตั้ งท้อง �
ชาวนาจะน�ำกล้วย อ้อย ถั่ว งา ส้ม �
อย่างละ ๑ ค�ำใส่ตะกร้าสาน พร้อมกับ�
หมากและพลูจีบ ๑ ค�ำ มาท�ำพิ ธี�
ท�ำขวัญบูชาแม่โพสพตามความเชื่อว่า�
จะช่วยให้เมล็ดข้าวไม่ ล้ม หนอน�
และสัตว์ต่างๆ ไม่มากล�้ำกราย �
ได้ผลผลิ ตอุดมสมบูรณ์”