Folk Literature Domain
Intellectual Cultural Heritage
77
บททำ
�ขวั
ญควาย
บททำ
�ขวั
ญควาย
เป็
นบทร้
องประกอบพิ
ธี
กรรมทำ
�ขวั
ญควาย
ซึ่
งเป็
นการระลึ
กถึ
งบุ
ญคุ
ณของควายที่
ช่
วยมนุ
ษย์
ทำ
�นา รวมไปถึ
ง
การขอขมาที่
ได้
ด่
าว่
า เฆี่
ยนตี
ในระหว่
างการใช้
งาน ทางภาคเหนื
อ
เรี
ยกว่
าฮ้
องขวั
ญควายเรี
ยกขวั
ญควายหรื
อเอาขวั
ญควายภาคอี
สาน
เรี
ยก สู่
ขวั
ญควาย ชาวไทยเขมรสุ
ริ
นทร์
เรี
ยก ฮาวปลึ
งกระไบ
พิ
ธี
ทำ
�ขวั
ญควายจั
ดขึ
้
นหลั
งจากได้
ปลู
กข้
าวดำ
�นาเรี
ยบร้
อยแล้
ว
ด้
วยความสำ
�นึ
กในบุ
ญคุ
ณ เจ้
าของจะทำ
�พิ
ธี
บายศรี
สู
่
ขวั
ญควาย
ให้
ควายกิ
นหญ้
าอ่
อน และนำ
�ควายไปอาบนํ้
าขั
ดสี
ฉวี
วรรณ เอาอก
เอาใจ เอาดอกไม้
ธู
ปเที
ยนไปขอขมา เนื้
อหาของบททำ
�ขวั
ญควาย
สะท้
อนทั
ศนคติ
และลั
กษณะนิ
สั
ยของคนไทย ดั
งนี้
ประการที่
๑
ความกตั
ญญู
รู้
คุ
ณ คนไทยถื
อว่
าควายเป็
นสั
ตว์
ใหญ่
และมี
บุ
ญคุ
ณแก่
ตน เพราะช่
วยในการไถ การทำ
�ไร่
นา
ประการที่
๒
ความเมตตากรุ
ณา บททำ
�ขวั
ญควายสะท้
อน
ความรู้
สึ
กเมตตากรุ
ณาต่
อควาย ในคำ
�สู่
ขวั
ญควาย กล่
าวถึ
ง
การเอาหญ้
าอ่
อน หวานอร่
อยมาให้
ควายเคี้
ยวกิ
น เป็
นการให้
รางวั
ลแก่
ควาย
ประการที่
๓
ความสำ
�นึ
กผิ
ดที่
เคยรุ
นแรงต่
อควาย ในบท
ทำ
�ขวั
ญควายได้
กล่
าวถึ
งว่
า ขณะที่
มี
การไถนาอยู่
นั้
น บางครั้
ง
ควายเดิ
นช้
า มั
วกิ
นหญ้
าตามข้
างทาง คนอาจจะตี
ฟาดด้
วยเชื
อก
กระแทกด้
วยปฏั
ก ควายได้
รั
บความเจ็
บปวดทรมานแสนสาหั
ส
ก็
อดทนกลํ้
ากลื
นไว้
เพราะพู
ดไม่
ได้
ชาวนารู้
สึ
กสำ
�นึ
กผิ
ด จึ
งทำ
�
พิ
ธี
บายศรี
สู่
ขวั
ญขอขมาวั
วควาย นั
บเป็
นคุ
ณธรรมอั
นประเสริ
ฐ
ในหั
วใจของชาวนา ในแง่
นี
้
พิ
ธี
สู่
ขวั
ญควายจึ
งเป็
นพิ
ธี
ที่
มนุ
ษย์
ขอขมาโทษ และปลอบขวั
ญควายซึ่
งเป็
นสั
ตว์
เดรั
จฉาน
พิ
ธี
สู่
ขวั
ญควาย เป็
นพิ
ธี
ที่
สะท้
อนความสั
มพั
นธ์
ระหว่
างมนุ
ษย์
กั
บควาย ที่
เป็
นไปด้
วยความอ่
อนโยน เอื้
ออาทรและรู้
สึ
กสำ
�นึ
กใน
บุ
ญคุ
ณควาย ประเพณี
สู่
ขวั
ญควาย จึ
งเป็
นประเพณี
ที่
สมควรจะ
อนุ
รั
กษ์
เพื่
อให้
อนุ
ชนรุ่
นหลั
ง ได้
เห็
นภู
มิ
ปั
ญญาและจิ
ตวิ
ญญาณ
ของบรรพชนไทย ในปั
จจุ
บั
นวิ
ถี
การทำ
�นาได้
เปลี่
ยนแปลงไป
ควายมี
บทบาทน้
อยลงอย่
างมาก มี
เทคโนโลยี
อย่
างอื่
นเข้
ามา
แทนที่
ควาย พิ
ธี
ทำ
�ขวั
ญควายรวมถึ
งบทสู่
ขวั
ญควาย จึ
งเสี่
ยงต่
อ
การสู
ญหายและการสื
บทอดในอนาคต