Page 75 - มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม๒๕๕๓

Basic HTML Version

Folk Literature Domain
Intellectual Cultural Heritage
73
บททำ
�ขวั
ญข้
าว
บททำ
�ขวั
ญข้
าว
เป็
นบทร้
องประกอบพิ
ธี
ทำ
�ขวั
ญข้
าว
ของชาวนา ในแต่
ละท้
องถิ่
นเรี
ยกแตกต่
างกั
นไป ภาคเหนื
เรี
ยกว่
า คำ
�ฮ้
องขวั
ญข้
าว หรื
อ คำ
�เรี
ยกขวั
ญข้
าว ภาคอี
สาน
เรี
ยกว่
า คำ
�สู่
ขวั
ญข้
าว ภาคกลางและภาคใต้
เรี
ยกว่
า บททำ
ขวั
ญข้
าว ชาวนาในแต่
ละภาคประกอบพิ
ธี
ทำ
�ขวั
ญข้
าว
ไม่
พร้
อมกั
น แต่
ที่
พบว่
ามี
ลั
กษณะคล้
ายกั
นคื
อ การทำ
�ขวั
ญข้
าว
ตอนข้
าวตั้
งท้
อง และการทำ
�ขวั
ญข้
าวตอนขนข้
าวขึ้
นยุ้
งแล้
บททำ
�ขวั
ญข้
าวมี
ทั้
งลั
กษณะที่
คล้
ายกั
นและแตกต่
างกั
ไปในแต่
ละท้
องถิ่
น ส่
วนที่
คล้
ายคลึ
งกั
นก็
คื
อ ส่
วนที่
กล่
าวเชิ
ญขวั
หรื
อเรี
ยกขวั
ญ ส่
วนนี้
จะเป็
นส่
วนที่
เรี
ยกขวั
ญแม่
โพสพ และอี
ส่
วนหนึ่
งคื
อ ส่
วนที่
เป็
นการขอพรหรื
อการขอร้
องแม่
โพสพ ส่
วนนี้
เป็
นส่
วนที่
แสดงถึ
งความปรารถนาของชาวนาที่
ต้
องการให้
ขวั
ญข้
าวหรื
อแม่
โพสพ ดลบั
นดาลในสิ่
งที่
เขาต้
องการ ส่
วนเนื้
อหา
ที่
แตกต่
างกั
นไปบ้
างในแต่
ละท้
องถิ่
น น่
าจะเป็
นสิ่
งที่
มี
เฉพาะ
ในท้
องถิ่
นนั้
นๆ เช่
น ชื่
อพั
นธุ์
ข้
าวพื้
นเมื
องที่
มี
ประจำ
�ถิ่
น หรื
ตำ
�นานเกี่
ยวกั
บข้
าวหรื
อแม่
โพสพที่
เป็
นเรื่
องเล่
าที่
รั
บรู้
กั
นใน
ท้
องถิ่
นนั้
นๆ เป็
นต้
บททำ
�ขวั
ญข้
าว มี
ความสั
มพั
นธ์
กั
บวิ
ถี
ชี
วิ
ตของคนไทยที่
มี
อาชี
พเกษตรกรรมมาอย่
างยาวนาน แสดงให้
เห็
นถึ
งความ
อ่
อนน้
อม ความเคารพนบน้
อมข้
าวในฐานะที่
เป็
นผู้
มี
พระคุ
และมี
บทบาทสำ
�คั
ญในการเป็
นบั
นทึ
กความรู้
หรื
อภู
มิ
ปั
ญญา
ชาวบ้
าน ๔ ประการ คื
อ เป็
นบั
นทึ
กความรู้
ชื่
อพั
นธุ์
ข้
าวในแต่
ละถิ่
เป็
นบั
นทึ
กความรู้
ด้
านการประกอบพิ
ธี
ทำ
�ขวั
ญข้
าว เป็
นบั
นทึ
ความเชื่
อของชาวนา และเป็
นบั
นทึ
กแสดงขั้
นตอนต่
างๆ
ของการทำ
�นา
นอกจากนี้
บททำ
�ขวั
ญข้
าวยั
ง เป็
นส่
วนหนึ่
งของพิ
ธี
ทำ
�ขวั
ญข้
าว ที่
เป็
นกลไกอย่
างหนึ่
งของสั
งคมในการช่
วยลดหรื
บรรเทาความเครี
ยดให้
กั
บชาวนา เนื่
องมาจากการทำ
�นา
ในแต่
ละครั้
ง ต้
องลงทุ
นลงแรงจำ
�นวนมาก ชาวนาจึ
งเกิ
ดความ
ไม่
มั่
นใจและรู้
สึ
กไม่
มั่
นคงทางจิ
ตใจว่
า การทำ
�นาในครั้
งนั้
นๆ
จะประสบความสำ
�เร็
จหรื
อไม่
พวกเขาจึ
งต้
องอาศั
ยการทำ
�ขวั
ข้
าวเพื่
อสร้
างขวั
ญและกำ
�ลั
งใจให้
กั
บตนเอง ดั
งนั้
น บททำ
�ขวั
ข้
าวหลายๆ บท จึ
งแสดงให้
เห็
นความคิ
ดและความคาดหวั
ของชาวนา ดั
งที่
ปรากฏในส่
วนเนื้
อหาที่
เป็
นการขอร้
องหรื
ขอพรจากแม่
โพสพ ที่
ล้
วนแต่
มี
เนื้
อหาที่
ต้
องการให้
ได้
ผลผลิ
จำ
�นวนมากในการทำ
�นาแต่
ละครั้
ในปั
จจุ
บั
น การทำ
�ขวั
ญข้
าวค่
อยๆ เลื
อนหายไปจาก
สั
งคมชาวนาไทย ชาวนาในภู
มิ
ภาคต่
างๆ ประกอบพิ
ธี
ทำ
�ขวั
ญข้
าวน้
อยลง เพราะชาวนาต้
องเร่
งรี
บทำ
�นาให้
ได้
๓ ครั้
งต่
อปี
จึ
งไม่
มี
เวลาประกอบพิ
ธี
ทำ
�ขวั
ญข้
าว เมื่
อไม่
มี
การประกอบพิ
ธี
กรรม ย่
อมหมายถึ
งการเลื
อนหายไปของ
บททำ
�ขวั
ญข้
าวด้
วย เพราะไม่
มี
ผู้
สนใจเรี
ยนรู้
และสื
บทอด
บททำ
�ขวั
ญข้
าว
ปั
จจุ
บั
น ได้
มี
หน่
วยงานต่
างๆ ทั้
งในระดั
บชาติ
และระดั
ท้
องถิ่
น เล็
งเห็
นความสำ
�คั
ญของพิ
ธี
ทำ
�ขวั
ญข้
าว จึ
งได้
มี
การ
ฟื้
นฟู
อนุ
รั
กษ์
สาธิ
ต รวมทั้
งจั
ดพิ
ธี
ทำ
�ขวั
ญขึ้
นในโอกาสต่
างๆ
เพื่
อรื้
อฟื้
นให้
บททำ
�ขวั
ญข้
าวได้
กลั
บมามี
ชี
วิ
ตชี
วาอี
กครั้
งหนึ่
แม้
ว่
าชาวนาไทยจะประกอบพิ
ธี
ทำ
�ขวั
ญข้
าวน้
อยลง