Page 63 - มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม๒๕๕๓

Folk Literature Domain
Intellectual Cultural Heritage 61
ตำ �นานพระ เจ้ าห้ าพระองค์ เป็ นตำ �นานพื้ นบ้ าน
ที่ แพร่หลายอยู่ ในทุกภู มิ ภาคของไทย บ้ างก็ เรี ยกกันว่ า
ตำ �นานพญากา เ ผื อก ใ นบา งท้ อง ถิ่ นอาจมีชื่ อ เรื่ องที่
แตกต่างกั นออกไป ในภาคเหนือบางถิ่นเรียกว่ า อานิสงส์
ผางประทีป แม่ กาเผือก พระเจ้าห้าตน ตำ �นานเวียงกาหลง
ตำ�นานดอยสิ งคุตตระ เป็นต้ น ภาคอีสานบางถิ่ น เรียกว่า
กาเผื อก ตำ�นานพระธาตุ เชิงชุ ม ภาคกลางบางถิ่ นเรี ยกว่า
กาขาว ต้ นเหตุ ลอยกระทง ปั ญจพุทธพยากรณ์ เป็ นต้น
และในภาคใต้บางถิ่น เรียกว่า พระเจ้ าสามเณร
สาระสำ�คั ญของตำ�นานพระเจ้าห้าพระองค์ คือการเล่าเรื่อง
ประวัติของพระพุทธเจ้ าทั้ง ๕ พระองค์ ในภัทรกั ปป์หรือ
กัปป์ปั จจุ บัน แบ่ งเป็ น พระอดีตพุทธเจ้า ๓ พระองค์ คือ
พระกุกกุสันธะ พระโกนาคม และพระกัสสปะ พระปัจจุบั น
พุทธเจ้ า ๑ พระองค์ คือ พระโคตมะ และพระอนาคตพุทธเจ้า
๑ พระองค์ คือ พระศรีอาริยเมตไตรย
ตำ �นานพร ะ เจ้ าห้ าพร ะอ ง ค์ พร รณนาปร ะ วั ติ ขอ ง
พระพุทธเจ้ าแต่ ละพระองค์ ตั้งแต่ ก่อนเป็ นพระพุทธเจ้ า
จนถึงตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้ าและปรินิ พพาน พระพุทธเจ้าทั้ง
๕ พระองค์นี้ ก่อนที่ จะตรั สรู้เป็นพระพุ ทธเจ้า เคยเกิ ดมา
เป็นพี่น้องกั นในพระชาติหนึ่ ง โดยมาเกิดเป็นลู กแม่กาเผือก
ซึ่งได้ออกและฟักไข่ ๕ ฟอง ไว้ ที่ ต้นไม้ใหญ่ ภายหลั งเกิด
พายุใหญ่ พัดรังกากระจัดกระจายไป ไข่กาทั้ง ๕ ฟองตกลงมา
จากต้นไม้ นั้น และถูกพายุพัดไหลไปตามนํ้า แม่กาเผือกเห็นดังนั้น
เข้าใจว่าลูกตาย จึงตรอมใจตาย และไปเกิดเป็ นท้าวพกาพรหม
ส่วนไข่ทั้ง ๕ ฟองนั้ น ก็มีแม่สัตว์ต่างๆ เก็บได้และนำ �ไปเลี้ยงเป็น
บุตร แม่สัตว์เหล่านั้น ได้แก่ แม่ไก่ แม่ นาค แม่เต่า แม่โค และ
แม่สิงห์ เมื่อครบกำ�หนด ไข่ก็แตกออกมาเป็นมนุษย์เพศชาย
๕ คน ต่อมาเมื่อทารกทั้ง ๕ เจริญวัยขึ้ น ก็ออกบวชเป็นฤๅษี
อยู่ในป่า ครั้งนั้น ร้อนไปถึงพระอินทร์ จึงทรงให้พระวิษณุ กรรม
ตำ�นานพระเจ้าห้าพระองค์
นิมิตอาศรมแก่ฤาษีทั้ง ๕ ตนนั้น วันหนึ่งพระฤๅษีทั้ง ๕ ตนเดิน
ทางมาพบกั นโดยบังเอิญ จึงได้ทราบว่าเป็นพี่น้องกัน เมื่อทราบ
เรื่ องแล้วต่างก็พากันรำ�ลึกถึ งพระคุณแม่กาเผือก และประสงค์
จะพบแม่กาเผือก ครั้งนั้ นท้าวพกาพรหมจึงลงมาบอกว่าให้เอา
ฝ้ายไปทำ�เป็นตีนกา ใส่ในผางหยอดนํ้ามัน แล้วจุ ดไฟบูชา กุศล
นั้นจึงจะไปถึงแม่ และเป็นการแทนพระคุณแม่กาเผือกได้ด้วย
ตำ�นานพระเจ้ าห้ าพระองค์ นั บเป็ นตำ�นานพุทธศาสนา
ของไทยที่ สร้างสรรค์ขึ้นในวัฒนธรรมไทย เป็นภู มิปัญญาในการ
เชื่ อมความสัมพันธ์ ในฐานะพี่ น้องระหว่างพระพุทธเจ้าทั้ ง ๕
พระองค์ นอกจากนี้ ยังมี บทบาทอยู่ในสังคมมาอย่างยาวนาน
และต่ อเนื่อง อาทิ การเป็ นต้ นกำ �เนิดประเพณีต่ างๆ เช่น
ประเพณี ไหลเรือไฟ ประเพณี ยี่เป็ ง ประเพณี ไต้ ประทีป
ประเพณีทานตุง อีกทั้งยังมี บทบาทในทางการเมือง หรือการนำ�
ไปใช้อ้างอิ งในกฎหมายตราสามดวง และมีบทบาทเป็ นแรง
บั นดาลใจในการสร้างสรรค์งานศิลปกรรมต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับ
พระศรีอาริย์อีกด้วย