Basic HTML Version
Traditional Craftsmanship Domain
Intellectual Cultural Heritage
47
มี
เอกลั
กษณ์
เฉพาะและเป็
นที่
รู้
จั
กในชื่
อของผ้
ายกล้
านนาและ
ผ้
ายกอุ
บล ในสมั
ยปั
จจุ
บั
น ผ้
ายกจึ
งเป็
นที่
รู้
จั
กอย่
างกว้
างขวาง
ทั่
วทุ
กภู
มิ
ภาคของประเทศไทย
รู
ปลั
กษณ์
อั
นวิ
จิ
ตรบรรจงของผ้
ายก มิ
เพี
ยงแต่
ทรงคุ
ณค่
า
ในเชิ
งสุ
นทรี
ยะ ซึ่
งก่
อให้
เกิ
ดแรงบั
นดาลใจ หรื
อแรงกระตุ้
น
ให้
มี
การสร้
างสรรค์
สิ่
งที่
เป็
นประโยชน์
ต่
อสั
งคมต่
อไป เนื
้
อหา
ร วมทั
้
งบริ
บททา ง วั
ฒนธ ร รมที
่
จั
บต้
อง ไ ม่
ไ ด้
ของผ้
ายก
อาทิ
หน้
าที่
ใช้
สอย ลั
กษณะการจั
ดสรรพื้
นที่
บนผื
นผ้
าเพื่
อ
บรรจุ
ลวดลาย ลั
กษณะลวดลาย วั
สดุ
ที
่
เลื
อกใช้
เครื่
องมื
อ
เทคโนโลยี
ในการสร้
างสรรค์
ความเชื่
อมโยงระหว่
างผื
นผ้
ายก
กั
บสภาพแวดล้
อม คื
อหลั
กฐานของความทรงจำ
�ทางวั
ฒนธรรม
และเป็
นประจั
กษ์
พยานที่
สำ
�คั
ญ สามารถใช้
เป็
น
เครื่
องมื
อในการบอกเล่
าเรื่
องราวประวั
ติ
ศาสตร์
และสะท้
อนพั
ฒนาการทางสั
งคม และโครงสร้
างทาง
เศรษฐกิ
จของประเทศได้
เป็
นอย่
างดี
ผ้
ายก
คื
อ ผ้
าที่
ทอยกลวดลายให้
นู
นสู
งกว่
าพื้
นผ้
า
ถ้
าลวดลายทอด้
วยไหมสามั
ญเรี
ยกว่
า “ผ้
ายกไหม” แต่
ถ้
า
ลวดลายทอด้
วยไหมทองเรี
ยกว่
า “ผ้
ายกทอง”
หลั
กสำ
�คั
ญของการสร้
างลวดลายผ้
าประเภทนี้
คื
อ การทอ
เสริ
มเส้
นด้
ายพุ่
งพิ
เศษ ทั้
งแบบเสริ
มยาวต่
อเนื่
องตลอดหน้
าผ้
า
และแบบเสริ
มเป็
นช่
วงๆ โดยใช้
วิ
ธี
เก็
บตะกอลอยเพื่
อเป็
น
เครื่
องมื
อช่
วยจั
ดกลุ่
มเส้
นด้
ายยื
นให้
เปิ
ดอ้
า หรื
อยกและข่
ม
เป็
นจั
งหวะ เพื่
อทอสอดเสริ
มเส้
นด้
ายพุ่
งพิ
เศษตามลวดลาย
ที่
ต้
องการ ก่
อเกิ
ดเป็
นลวดลายยกสู
งกว่
าพื้
นผ้
า อี
กทั้
งยั
งได้
นำ
�
วิ
ธี
การทอแบบอื่
นมาใช้
ผสมผสานกั
น เพื่
อตกแต่
งลวดลายใน
ส่
วนประกอบปลี
กย่
อยให้
เกิ
ดความงามที่
สมบู
รณ์
อาทิ
การทอ
เสริ
มเส้
นด้
ายยื
นพิ
เศษ การมั
ดย้
อมเส้
นด้
ายพุ่
งและเส้
นด้
ายยื
น
ก่
อนการทอ และการทอแบบเส้
นด้
ายพุ่
งไม่
ต่
อเนื่
อง
การนำ
�ผ้
ายกมาใช้
ในสั
งคมไทย เริ่
มจากกลุ่
มชนที่
อาศั
ย
อยู่
ในบริ
เวณที่
ราบลุ่
มแม่
นํ้
าเจ้
าพระยาและคาบสมุ
ทรภาคใต้
ตอนบน มี
การใช้
แพร่
หลายทั้
งในกลุ่
มผู้
เกี่
ยวพั
นกั
บราชสำ
�นั
ก
และในหมู่
ราษฎร ทั้
งในลั
กษณะของผ้
านุ่
ง ผ้
าห่
ม ผ้
าคาด
ผ้
าเช็
ดปาก ฯลฯ โดยได้
รั
บการยกย่
องเป็
นสิ่
งทอพิ
เศษ และ
เลื
อกใช้
สอยในโอกาสสำ
�คั
ญ เพื่
อเสริ
มสร้
างสถานภาพทางสั
งคม
และบุ
คลิ
กภาพของผู้
ใช้
สอย รวมทั้
งมี
จารี
ตประเพณี
ประกอบ
การใช้
สอยหลายประการ ต่
อมาในราวรั
ชสมั
ยพระบาท
สมเด็
จพระจุ
ลจอมเกล้
าเจ้
าอยู่
หั
ว วั
ฒนธรรมการใช้
ผ้
ายกตาม
แบบแผนของกลุ่
มชนในบริ
เวณที่
ราบลุ่
มแม่
นํ้
าเจ้
าพระยาและ
คาบสมุ
ทรภาคใต้
ตอนบน จึ
งค่
อยแพร่
หลายไปสู่
สั
งคม
ในภู
มิ
ภาคอื่
น อาทิ
ล้
านนา และอี
สาน โดยการรั
บเข้
าไป
ผสมผสานกั
บภู
มิ
ปั
ญญาการทอผ้
าของท้
องถิ่
น เกิ
ดเป็
นผ้
ายกที่
ผ้
ายก