Page 68 - มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม๒๕๕๒

60 มรดกภูมิปัญญาทางวั ฒนธรรม
ซิ่ นตีนจก คื อ ผ้าซิ่ นที่ มี โครงสร้าง ๓ ส่ วน คื อ
ส่วนหั ว ส่วนตั ว และส่วนตีน ที่ทอด้วยกลวิธีจก การต่อเชิง
(ตี นซิ่น) มีลวดลายพิ เศษต่างจากผ้ าซิ่นที่ ใช้ ปกติในชี วิต
ประจำวั น ลวดลายจกที่นำไปต่ อซิ่น เรี ยกว่า “ตี นจก”
มีแหล่ งผลิตสำคั ญ (ที่ยั งคงไว้ซึ่งลักษณะเฉพาะถิ่ น) อยู่ที่
อำเภอแม่แจ่ ม จังหวั ดเชียงใหม่ และอำเภอศรี สัชนาลั ย
จังหวัดสุโขทัย
กรรมว ิ ธ ี การทอผ ้ าจกเป็ นการทอและปักผ ้ าไป
พร้ อมๆ กัน จกคื อการทอลวดลายบนผืนผ้าด้ วยวิธี การ
เพิ่ มด้ายเส้นพุ่ งพิเศษเข้าไปเป็ นช่ วงๆ ไม่ติ ดต่อกั นตลอด
หน้ากว้างของผ้ า การจกจะใช้ไม้หรือขนเม่ นหรือนิ ้ วก้อย
ยกขึ ้นจก (ควั ก) เส้ นด้ ายสีสั นต่ างๆ ขึ้ นมาบนเส้นยื น
ให้เกิดลวดลายตามที่ต้องการ
ผ ้ าต ี นจกแบบดั ้ งเด ิ มของแม่ แจ่ม ส ื บสายสกุ ล
มาจากกลุ่ มไทยวน นิยมใช้ ฝ้ายย้อมสี ธรรมชาติสำหรั บ
การจกลวดลาย ซึ่งค่อนข้างแน่น ด้ายเส้นยืนสีดำเป็นพื ้นที่
สำหรับลวดลายจก ส่วนเส้นยืนสีแดงใช้เป็นพื ้นที่สำหรั บเล็บ
(ช่วงล่างสุ ด) ของตีนจก จะไม่มีลวดลายจก ยกเว้นลวดลาย
เป็นเส้นเล็ กๆ สี ขาวดำ เรียกว่า “หางสะเปา” การทอจก
แบบดั้งเดิมของชาวอำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่ ทอโดย
ให้ด้านหลังของจกอยู่ด้านบน
ซิ่นตีนจก
ผ้าตีนจกแบบดั้งเดิมของบ้านหาดเสี ้ยว สืบสายสกุล
มาจากกลุ่ มไทพวน นิยมใช้ ฝ้ายสี แดงเป็นพื้ นทั้งเส้ นยืน
และเส้นพุ่ง และใช้เส้นไหมย้อมสีต่างๆ เป็นลวดลายของจก
ซึ่ งมีลวดลายห่ างๆ สามารถมองเห็นพื้ นสีแดงได้ชัดเจน
พื้นที่ ของลวดลายจกกระจายไปเต็มผืนตีนจก มีเล็บสีเหลือง
เล็ กๆ อยู่ ขอบล่างสุ ด การทอจกดั้ งเดิ มของหาดเสี ้ยว
ทอโดยให้ด้านหน้าของจกอยู่ด้านบน
ความงามของลวดลายผ้าตีนจก นอกจากจะสะท้อน
ให้เห็ นถึงฝีมืออันประณีตของช่างผู้ทอแล้ว ยั งสะท้อนให้เห็น
ถึงธรรมเนียมนิยมของสตรีชาวไท-ลาว ในการนุ่งซิ่นตีนจก
ในโอกาสต่างๆ อี กด้วย เช่น การไปวัด การแต่งงาน ฯลฯ
และความพร้ อมที่จะออกเรื อนเป็ นแม่บ้ านของกุ ลสตรี
ไท-ลาว